(vasep.com.vn) Là quốc gia sản xuất cá rô phi lớn nhất thế giới, Trung Quốc giữ vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng thủy sản toàn cầu. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn 2024–2025, ngành tilapia của nước này đang đối mặt với hàng loạt biến động sâu rộng, từ giá nguyên liệu trì trệ, chi phí sản xuất leo thang đến sự thay đổi mạnh mẽ trong cấu trúc thị trường xuất khẩu. Những diễn biến này không chỉ tác động đến nội bộ ngành nuôi trồng của Trung Quốc mà còn tạo ra các cơ hội chiến lược cho những nước xuất khẩu khác, bao gồm Việt Nam.
Trong nửa đầu năm 2025, theo số liệu từ các báo cáo thương mại thủy sản quốc tế, Trung Quốc xuất khẩu tilapia đạt khoảng 238 triệu USD, tăng gần 60% so với cùng kỳ năm trước. Dù tăng trưởng giá trị tương đối mạnh, bức tranh tổng thể lại không hoàn toàn tích cực. Phần lớn mức tăng đến từ phục hồi nhu cầu ở một số thị trường châu Phi và châu Âu, trong khi thị trường truyền thống quan trọng như Hoa Kỳ suy giảm rõ rệt do thuế quan cao và động thái tìm nguồn cung thay thế. Xu hướng này đang buộc nhiều doanh nghiệp Trung Quốc phải điều chỉnh chiến lược, giảm tồn kho và hạn chế thu mua nguyên liệu.
Ở cấp độ sản xuất, các tỉnh phía Nam như Quảng Đông, Quảng Tây và Hải Nam tiếp tục dẫn đầu về sản lượng, chiếm hơn một nửa tổng tilapia của Trung Quốc. Tuy nhiên, giá tại trại thời điểm cuối năm 2024 và đầu năm 2025 duy trì ở mức thấp, thậm chí gần điểm hòa vốn, khiến người nuôi chịu nhiều sức ép. Trong tuần 46/2025, giá tại Hải Nam giảm thêm khoảng 0,20 nhân dân tệ/kg; tại Quảng Đông và Quảng Tây, giá có ổn định hơn nhưng không tạo tín hiệu phục hồi. Nguồn cung dồi dào, sức mua từ nhà máy yếu và tiến độ xuất khẩu chậm là các nguyên nhân chính.
Bên cạnh đó, những thay đổi trong chính sách môi trường tại một số địa phương cũng gia tăng chi phí đầu vào, đặc biệt liên quan đến quản lý ao nuôi và xử lý nước thải. Một số nhà máy chế biến cho biết mức chi phí tăng thêm từ 5–10%, ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận. Các yêu cầu về chất lượng và an toàn thực phẩm tại thị trường nhập khẩu lớn như Mỹ, EU tiếp tục khắt khe, làm tăng thêm rủi ro đối với doanh nghiệp Trung Quốc, nhất là sau một số vụ cảnh báo liên quan đến dư lượng chất cấm.
Mặc dù vậy, Trung Quốc vẫn duy trì vị thế là nhà cung cấp tilapia lớn nhất thế giới, với cơ cấu sản phẩm đa dạng, từ cá nguyên con đông lạnh đến phi-lê giá trị cao. Trong nửa đầu năm 2025, sản phẩm nguyên con chiếm khoảng 68% giá trị xuất khẩu, phản ánh nhu cầu mạnh từ các quốc gia châu Phi – khu vực đang nổi lên như thị trường trọng điểm. EU cũng ghi nhận mức tăng nhập khẩu ổn định, chiếm khoảng 17–18% tổng kim ngạch.
| Những chuyển động trong ngành tilapia Trung Quốc tạo ra các hàm ý đáng chú ý đối với Việt Nam. Khi thị trường Mỹ hạn chế nhập từ Trung Quốc, cơ hội mở ra cho các nguồn cung thay thế có chất lượng ổn định hơn. Đồng thời, sự cạnh tranh của Trung Quốc tại châu Phi và EU vẫn rất lớn, nhưng cũng cho thấy những khoảng trống về phân khúc sản phẩm và tiêu chuẩn cao cấp – nơi Việt Nam có thể khai thác nếu đầu tư sâu vào chất lượng, truy xuất nguồn gốc và quản lý chuỗi lạnh. |
Trong bối cảnh ngành tilapia toàn cầu thay đổi nhanh chóng, việc theo dõi sát sao diễn biến tại Trung Quốc là cần thiết để xây dựng chiến lược phát triển phù hợp. Với xu hướng chi phí tăng, thị trường phân hóa và xuất khẩu gặp khó, ngành tilapia Trung Quốc nhiều khả năng tiếp tục chịu sức ép trong thời gian tới. Đây cũng chính là thời điểm để Việt Nam cân nhắc mở rộng thị phần, đa dạng hóa sản phẩm và tận dụng cơ hội từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng quốc tế.