(vasep.com.vn) Khung pháp lý mới cùng việc tăng cường kiểm soát qua vệ tinh đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy sự phục hồi của sản lượng "pota" vào cuối năm 2025.
Ngành khai thác thủy sản Peru đang chuẩn bị khép lại năm với những dấu mốc mang tính lịch sử. Theo dự báo của ông Alfonso Miranda Eyzaguirre, Chủ tịch Calamasur (Ủy ban Quản lý Bền vững Mực khổng lồ Nam Thái Bình Dương), sản lượng khai thác mực khổng lồ tại Peru (địa phương thường gọi là pota) dự kiến đạt 650.000 tấn vào cuối năm 2025. Con số này tương đương mức tăng trưởng ấn tượng 245% so với 188.300 tấn được ghi nhận của năm 2024.
Sự phục hồi sau giai đoạn suy giảm nghiêm trọng
Sau khi đạt mức 581.000 tấn vào năm 2023, ngành mực khổng lồ Peru đã trải qua đợt sụt giảm nghiêm trọng trong năm 2024. Tuy nhiên, số liệu từ Bộ Sản xuất Peru (PRODUCE) đã xác nhận xu hướng phục hồi rõ nét: chỉ riêng giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 7/2025, sản lượng cập cảng đã đạt 441.600 tấn, tăng 155,6% so với cùng kỳ năm trước (172.800 tấn).
Trao đổi với Agencia Andina, ông Miranda Eyzaguirre giải thích rằng dù các yếu tố hải văn vẫn ảnh hưởng đến biến động nguồn lợi, năm 2025 đã trở thành bước ngoặt của ngành nhờ vào:
- Siết chặt việc kiểm soát đối với đội tàu nước ngoài.
- Triển khai các quy định khai thác mới.
- Nghị định Tối cao số 014-2024-PRODUCE có hiệu lực, yêu cầu tàu cá nước ngoài phải sử dụng hệ thống giám sát vệ tinh của Peru.
Hiện đại hóa khung pháp lý và ROP
Một cột mốc quan trọng khác là việc cập nhật Quy chế quản lý thủy sản (ROP) đối với mực khổng lồ vào tháng 3/2025 thông qua Nghị định Tối cao số 003-2025-PRODUCE. Đây là lần điều chỉnh đầu tiên sau gần 15 năm của bộ quy chuẩn này.
Bà Elsa Vega, Chủ tịch Hiệp hội Đánh bắt Thủ công Quốc gia Peru (SONAPESCAL), nhấn mạnh rằng những điều chỉnh chính sách gần đây đã giải quyết được các yêu cầu mang tính lịch sử:
“Việc cập nhật ROP tạo ra bước ngoặt quan trọng. Quy định này thừa nhận các quyền lợi truyền thống của nghề cá thủ công và thiết lập những điều kiện quản lý rõ ràng hơn.”
Tiến bộ trong giám sát vệ tinh và an toàn khai thác
Công tác kiểm soát đội tàu khai thác thủ công đã ghi nhận một bước nhảy vọt về công nghệ. Nhờ việc mở cửa thị trường thiết bị vệ tinh (từ 2 lên 5 nhà cung cấp), phạm vi bao phủ của SISESAT - hệ thống theo dõi vệ tinh đã tăng từ khoảng 1.600 tàu vào năm 2024 lên gần 2.350 tàu vào tháng 11/2025, tương ứng với mức tăng 47%.
Những thành tựu nổi bật khác về công nghệ và an toàn bao gồm:
- 557 tàu cá thủ công đã đăng ký với Tổ chức Quản lý Thủy sản Khu vực Nam Thái Bình Dương (SPRFMO).
- Theo thông tin từ Peruvian Navy, 1.200 tàu cá thủ công hiện đã được trang bị thiết bị định vị khẩn cấp.
- Theo ghi nhận của bà Stefany Rojas, nhà sinh học kiêm điều phối chương trình tại Innovations for Ocean Action Foundation (I4OA), tăng cường đấu tranh chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) tiếp tục được đẩy mạnh.
Triển vọng năm 2026: Hướng tới chứng nhận quốc tế
Tương lai của ngành “pota” được định hướng chinh phục các thị trường toàn cầu có nhu cầu cao. Nguồn lợi này hiện đã tham gia Chương trình cải thiện thủy sản của Hội đồng quản lý biển (MSC) với mục tiêu đạt chứng nhận bền vững. Theo ông Alfonso Miranda Eyzaguirre, chương trình nghị sự năm 2026 sẽ tập trung vào việc củng cố hệ thống truy xuất nguồn gốc vận hành hiệu quả, xóa bỏ các xưởng đóng tàu trái phép và đẩy mạnh đấu tranh chống tình trạng hoạt động phi chính thức trong ngành.
Chủ tịch Calamasur kết luận: “Hiện nay, nghề khai thác mực khổng lồ đang đi đúng lộ trình hướng tới việc đạt chứng nhận quốc tế; tuy nhiên, vẫn cần tiếp tục xử lý các vấn đề ưu tiên và tiến tới mô hình quản lý dựa trên các tiêu chí kỹ thuật, khoa học cùng trách nhiệm chia sẻ”.
Với định hướng này, Calamasur cùng các hiệp hội khai thác thủ công đặt mục tiêu bảo vệ một trong những ngành thủy sản thiết yếu nhất của Peru, qua đó đảm bảo đà tăng trưởng dự kiến được duy trì theo hướng bền vững trong dài hạn.