(vasep.com.vn) Năm 2025 đánh dấu bước chuyển rõ nét trong thương mại cua toàn cầu: Trung Quốc nổi lên là thị trường tiêu thụ cua sống lớn nhất, trong khi Hoa Kỳ trở thành đích đến chính của cua đông lạnh. Nhật Bản – từng là cường quốc hải sản – nay đã mất vị thế trong nhập khẩu cua. Sự thay đổi này không diễn ra đột ngột, mà là kết quả của quá trình tái cân bằng chuỗi cung ứng, dòng hàng hóa và hệ thống giá kéo dài nhiều năm.
Trung Quốc dẫn dắt thị trường cua sống
Từ Thanh Đảo đến Thượng Hải, lượng cua hoàng đế sống nhập khẩu vận chuyển liên tục về các nhà hàng và siêu thị Trung Quốc. Năm 2024, Trung Quốc nhập khẩu 133.000 tấn cua và sản phẩm cua, tăng 12% so với năm trước, đạt giá trị 2,1 tỷ USD. Nga chiếm gần 60% thị phần, tiếp theo là Việt Nam và Canada. Người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng quen với cua sống như một mặt hàng phổ biến, thay vì chỉ dùng trong dịp lễ. Năm 2024, mức tiêu thụ cua đạt khoảng 2 triệu tấn, quy mô thị trường 17,4 tỷ USD.
Đến tháng 9/2025, nhập khẩu cua sống Nga vào Trung Quốc tăng 15%, chiếm gần 80% kim ngạch xuất khẩu cua sống của Nga. Sự phụ thuộc này khiến thị trường Trung Quốc trở thành yếu tố then chốt trong chiến lược thủy sản của Nga.
Nga chuyển mạnh sang xuất khẩu cua sống
Nguồn cung của Nga cũng dịch chuyển theo nhu cầu Trung Quốc. Hạn ngạch đánh bắt cua năm 2026 dự kiến đạt 109.000 tấn, với 75% doanh nghiệp tập trung khai thác cua sống. Tại Viễn Đông, 22 công ty chuyên cua hoàng đế sống và 12 tàu chuyên cua tuyết sống, phần lớn xuất sang Trung Quốc và Hàn Quốc. Xuất khẩu cua sống của Nga đã tăng gấp đôi trong bốn năm qua, thúc đẩy mở rộng chuỗi lạnh và cơ sở lưu trữ.
Hoa Kỳ trở thành trung tâm cua đông lạnh
Ở Hoa Kỳ, sản lượng cua nội địa giảm do lệnh cấm khai thác tại Alaska khiến hơn 90% nhu cầu phải dựa vào nhập khẩu. Đến tháng 7/2025, Mỹ nhập khẩu 125 triệu pound cua tuyết, vượt cả năm 2024; Canada chiếm 90% thị phần. Cua tuyết trở thành mặt hàng chủ lực tại siêu thị, buffet và các dịp lễ nhờ giá phải chăng và dễ bảo quản. Trong tám tháng đầu 2025, Mỹ nhập 53.000 tấn cua tuyết từ Canada (+11%), trong khi xuất khẩu Canada sang Trung Quốc và Nhật Bản lần lượt giảm 73% và 49%.
Tái phân bổ sức mua và cơ chế định giá mới
Sự dịch chuyển này dẫn đến cơ chế định giá mới: Mỹ chi phối giá cua đông lạnh, trong khi Trung Quốc quyết định giá cua sống. Nga, Canada và Na Uy đang điều chỉnh lịch khai thác và xuất khẩu theo nhu cầu hai thị trường này. Thương mại cua toàn cầu vì thế bước vào trạng thái cân bằng mới về giá cả và hậu cần giữa hai bờ Thái Bình Dương.