(vasep.com.vn) Robins McIntosh - Giám đốc công ty Charoen Pokphand Foods, chuyên gia trong ngành tôm, cho biết sản lượng tôm nuôi toàn cầu có thể giảm trở lại vào năm 2024 do một dịch bệnh mới gây ra một số vấn đề ở Trung Quốc và thị trường toàn cầu tiếp tục trì trệ.
Robins McIntosh dự báo sản lượng tôm chân trắng toàn cầu sẽ giảm nhẹ khoảng 20.000 tấn vào năm 2024 xuống còn 4,959 triệu tấn, sau khi giảm khoảng 7% xuống còn khoảng 4,97 triệu tấn vào năm 2023. Đối với tôm sú, McIntosh dự báo sản lượng sẽ giảm khoảng 107.000 tấn xuống còn 5,379 triệu tấn.
Dù bị dịch bệnh, dự báo của McIntosh cho thấy sản lượng tôm thẻ chân trắng và tôm sú của Trung Quốc tiếp tục tăng, vượt sản lượng của Ecuador (ước tính có thể giảm khoảng 200.000 tấn). Trung Quốc sẽ lại vượt qua Ecuador vào năm 2024 và trở thành nước sản xuất tôm lớn nhất thế giới.
Dich bệnh hậu ấu trùng mờ (TPD), là nguyên nhân gây lo ngại trên toàn cầu, bắt đầu ở Trung Quốc. Theo một nghiên cứu của Trung Quốc được công bố vào ngày 31/10/2023 trên tạp chí Microbiology Spectrum , TPD “có thể gây tử vong cho tôm hậu ấu trùng (PL) ”. Vibrio nguy hiểm hơn EMS (hội chứng tôm chết sớm, hiện được gọi là bệnh hoại tử gan tụy cấp tính, hay AHPND) và đó là hai gen độc tố mới”.
Tiếp đến là tình trạng thị trường dư cung, các kho lạnh vẫn đầy ắp; Ecuador vẫn đang tăng sản lượng mặc dù mức tăng đã giảm trong 4 năm qua.
Người tiêu dùng ở Bắc Mỹ vẫn chưa được tiếp cận với sản phẩm giá thấp hơn. Các nhà bán lẻ ở Bắc Mỹ cho biết, chi phí của họ đang tăng lên. Vì vậy, nhu cầu sẽ không được kích thích nhanh chóng. Túi tiền eo hẹp và tôm là loại cao cấp đang cạnh tranh trực tiếp với thịt bò.
Ngoài ra, có khả năng Mỹ sẽ áp thuế đối với 4 nhà cung cấp tôm hàng đầu là Ấn Độ, Ecuador, Indonesia và Việt Nam. Chắc chắn đây sẽ là một năm ấn tượng đối với ngành tôm”.
Cơ hội cho những nước có sản xuất và thị trường nội địa mạnh
Năm 2024, các quốc gia có thị trường nội địa được bảo hộ, như Trung Quốc và Brazil, có động lực tốt nhất để phát triển sản xuất.
"Các quốc gia có thị trường nội địa có thể tăng trưởng vì họ không bị ảnh hưởng nhiều bởi giá cả thị trường - vốn là động lực lớn khiến sản xuất giảm. Brazil và Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng vì cả hai đều có nhiều dư địa của thị trường nội địa,” McIntosh nói. “Mặc dù Malaysia gặp chút khó khăn nhưng họ có được thị trường Singapore. Thị trường này không lớn bằng các thị trường khác nhưng là một lợi thế”.
Ông nói, nếu bạn bị ràng buộc vào xuất khẩu, như Ecuador, Ấn Độ, Việt Nam và Indonesia, thì điều đó thực sự phụ thuộc vào giá cả thị trường.
Trên thực tế, McIntosh ước Trung Quốc tăng sản lượng tôm thẻ chân trắng khoảng 10% lên 1,050 triệu tấn vào năm 2023, với khoảng 150.000-160.000 tấn tôm sú. Đối với năm 2024, ông dự báo sản lượng tôm thẻ chân trắng của Trung Quốc sẽ tăng lên khoảng 1,200 triệu tấn và tôm sú lên khoảng 200.000 tấn, tức là 1,4 triệu tấn.
Đối với Ecuador, McIntosh dự kiến sản lượng tăng 8% lên 1,405 triệu tấn trong năm 2023. Tuy nhiên, ông dự đoán sản lượng sẽ giảm mạnh vào năm 2024 xuống còn 1,200 triệu tấn.
Ông cho biết, tăng trưởng ở Trung Quốc đang được thúc đẩy bởi thị trường tôm sống, vốn chỉ có thể được phục vụ bởi sản xuất trong nước, sau đó các hệ thống sản xuất mới được lắp đặt với tốc độ nhanh chóng ở một số tỉnh.
Mặc dù TPD và enterocytozoon hepatopenaei, hay EHP, đang gây ra vấn đề cho nông dân Trung Quốc, nhưng triển vọng sản xuất vẫn lạc quan. Ông nói: “Ở Trung Quốc, họ đã cấu hình ao của mình theo cách khác. Họ gọi chúng là nhà kính đường mương nhỏ. Chúng là những đường mương riêng lẻ có diện tích 250–300 mét vuông trong một nhà kính đơn lẻ mà họ vận hành như một hệ thống ”.
“Nếu họ có được tôm giống sạch, họ có thể có một vụ nuôi thành công. Họ nói với tôi rằng hiện tại có thể có tới 400.000 con giống như vậy. Nếu bạn nhận được 2 tấn mỗi đường mương mỗi năm, thì đó là 800.000 tấn sản lượng. "
Ông cho biết, nông dân Trung Quốc đang tái cấu trúc các ao nuôi cũ bằng hệ thống mương vốn chỉ được sử dụng cho tôm thẻ chân trắng. Họ đang triển khai khoảng 100.000 mương mới mỗi năm. Vì vậy, có thể tăng thêm 200.000 tấn sản lượng tôm chân trắng mỗi năm.” Quảng Đông là tỉnh có nhiều đường mương nuôi tôm nhất, nhưng điều này cũng đang xảy ra ở những nơi khác.
Ông cho biết hệ thống Raceway chỉ được sử dụng để sản xuất tôm thẻ chân trắng. “Các ao nuôi đang tìm kiếm tôm thẻ chân trắng có mật độ dày hơn và phát triển nhanh. Chúng dường như có thể bảo vệ mùa màng tốt hơn các ao khác, nơi chúng sẽ chuyển sang nuôi tôm súnếu gặp vấn đề về bệnh tật”.
Đối với Ecuador, McIntosh cho biết có những báo cáo về mức độ vi khuẩn Vibrio cao hơn trước đây, điều này gây ra một số vấn đề. Bắt đầu thấy một số sự suy thoái trong môi trường ở Ecuador. Nó không phải là thảm họa, nhưng dù sao cũng là một vấn đề khi đi sai hướng. Khi đó, thị trường thế giới đang ở mức thấp, nông dân Ecuador ngày nay đang thất vọng”.
Đối với lĩnh vực chế biến, chi phí năng lượng, nhân công cao hơn. Phần lớn các tập đoàn trang trại nuôi tôm của Ecuador đang hòa vốn là mức lạc quan nhất. Vì vậy, họ bắt đầu giảm sản lượng”. Ngoài ra, các công ty ở Ecuador gặp phải nhiều vấn đề gia tăng tội phạm có tổ chức ở nước này, “khiến các trang trại phải trả giá đắt,” ông nói.
Thị trường nội địa Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng bởi hàng nhập khẩu
Sự bùng nổ sản xuất của Ecuador được thúc đẩy bởi doanh số bán tôm nguyên con sang Trung Quốc, quốc gia sẽ vượt 1 triệu tấn vào năm 2023.
McIntosh cho biết, mặc dù điều này không cạnh tranh trực tiếp trong thị trường nội địa đang phát triển nhanh chóng ở Trung Quốc, nhưng có sự cạnh tranh về giá cả. Người nuôi tôm Trung Quốc nhận thấy tôm giá rẻ của Ecuador đang khiến cho họ bị ép giá.
Thực tế là Trung Quốc đang nhập khẩu khoảng 1 triệu tấn tôm thẻ chân trắng và tôm sú ước tính, đồng nghĩa với việc tiềm năng tăng trưởng của người nuôi trong nước là rất lớn. Họ có tiềm năng mở rộng 900.000-1 triệu tấn. Vì vậy, thị trường là không giới hạn đối với người nuôi địa phương.
Ông cho biết, sản lượng tôm ngày càng tăng của Trung Quốc đang được các nhà nhập khẩu lợi dụng để “hạ giá tôm Ecuador”.
McIntosh cho biết ngay cả trong tình huống này, ngành tôm chủ lực của Ecuador vẫn cần Trung Quốc. “Châu Âu sẽ không bùng nổ, còn Mỹ ngày càng khó khăn hơn, vậy các nước sản xuất lớn này sẽ đi về đâu?”
Sản lượng của Ấn Độ sẽ tăng trưởng trở lại vào năm 2024
Đối với Ấn Độ, McIntosh dự báo tổng sản lượng của Ấn Độ sẽ vào khoảng 810.000 tấn vào năm 2024, tăng từ mức 790.000 tấn.
Ông cũng dự báo tôm chân trắng sẽ tăng 10.000 tấn trong năm 2024 lên 750.000 tấn, nhưng tôm sú sẽ tăng 20.000 tấn. Năm 2022, riêng sản lượng tôm chân trắng đã là 850.000 tấn.
Ấn Độ phụ thuộc vào thị trường Mỹ và các diễn biến tại thị trường này khó có thể đoán được. Ấn Độ muốn tăng sản lượng nhưng chưa có tín hiệu rõ ràng về kế hoạch này, dù có nhiều ao nuôi thành công ở nước này.
Đối với Indonesia, McIntosh dự báo sản lượng tôm thẻ chân trắng là 320.000 tấn và sản lượng tôm sú là 75.000 tấn vào năm 2024, ngang bằng với năm 2023 và 2022. Indonesia cũng nằm trong danh sách bị áp thuế, nhưng họ đang có vị thế tốt hơn ở Mỹ so với Ecuador nên có thể vẫn tăng sản lượng một chút.
McIntosh dự báo sản lượng tôm chân trắng của Việt Nam giảm 39% xuống còn 430.000 tấn vào năm 2023, sau đó giảm tiếp xuống còn 400.000 tấn vào năm 2024. Tuy nhiên, ông kỳ vọng sản lượng tôm sú của Việt Nam sẽ tăng từ 125.000 tấn vào năm 2023 lên 150.000 tấn vào năm 2024.
Vấn đề trọng tâm là thị trường Mỹ: thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp
Năm 2024, thị trường Mỹ có thể trở nên thách thức hơn đối với Ấn Độ, Ecuador, Indonesia và Việt Nam. Ngày 8/12/2023, Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đã bỏ phiếu nhất trí cho phép tiếp tục cuộc điều tra có thể dẫn đến việc áp thuế đối với tôm nước ấm đông lạnh từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia và Việt Nam.
Quyết định cuối cùng về các mức thuế có thể sẽ không được đưa ra từ chính phủ liên bang cho đến mùa Thu hoặc mùa Đông năm 2024 . Tuy nhiên, một sự kiện quan trọng có thể khiến các nhà nhập khẩu phải chịu tổn thất nặng nề ngay sau ngày 25/3/2024. Đó là ngày mà Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) dự kiến đưa ra quyết định sơ bộ về việc liệu ngành tôm ở 4 quốc gia này có nhận được trợ cấp đối kháng hay không và do đó có thể bị buộc phải ký quỹ tương đương với số tiền dự định để phủ nhận những khoản trợ cấp đó.
Các nhà nhập khẩu có thể phải dành bao nhiêu tiền nếu DOC quyết định tiếp tục điều tra thuế đối kháng vào tháng 3/2024 sẽ phụ thuộc vào mức trợ cấp được xác định, nếu có.
Một vụ theo đuổi riêng biệt là kiến nghị của Hiệp hội các nhà chế biến tôm Mỹ về thuế chống bán phá giá đối với tôm nhập khẩu từ Ecuador và Indonesia. Họ mong đợi quyết định sơ bộ về vấn đề đó vào tháng 5/2024.
Mcintosh nói: “Toàn bộ quan điểm chính trị thật ngớ ngẩn. Họ làm điều này chỉ nhằm bảo vệ ngành tôm tự nhiên của Hoa Kỳ, nhưng tất cả những gì họ làm chỉ là tăng giá cho người tiêu dùng”. Ngành công nghiệp Hoa Kỳ tiếp tục sụp đổ và nhập khẩu tiếp tục tăng. Nó sẽ không làm chậm nhập khẩu. Nó sẽ chỉ gây tổn hại cho người tiêu dùng."