(vasep.com.vn) Trong khi xuất khẩu thủy sản của Nhật Bản đang tăng lên, chủ yếu nhờ nuôi sò điệp và hải sâm ở Hokkaido, có những lo ngại rằng nước này đang mất dần lợi thế khi xuất khẩu giá trị gia tăng.
Ngành đánh cá đặc biệt quan tâm đến việc duy trì năng lực cần thiết để sản xuất hải sản cao cấp mà người tiêu dùng Trung Quốc phải trả nhiều tiền để mua.
Nhật Bản đã xuất khẩu hơn 300 tỷ yên (2,14 tỷ USD) thủy sản vào năm 2022, tăng 2,3 lần so với một thập kỷ trước đó.
Theo thống kê thương mại của chính phủ, về giá trị, xuất khẩu thủy sản của Nhật Bản đạt 336,1 tỷ yên (2.370 triệu USD) vào năm 2022, tăng 26% so với năm 2021, . Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi sò điệp, mặt hàng đã xuất khẩu khoảng 91 tỷ yên (641 triệu USD) trong năm 2022, gấp khoảng 5 lần so với năm 2012.
Trung Quốc, nhà nhập khẩu chính sò điệp do Nhật Bản sản xuất, đã mua số lượng sò điệp trị giá 43 tỷ yên (303 triệu USD) từ Hokkaido vào năm 2022, chiếm 70% tổng kim ngạch xuất khẩu sò điệp của tỉnh.
Tuy nhiên, những con số này không đưa ra bức tranh đầy đủ. Người phát ngôn của Housen, một công ty thủy sản có trụ sở tại Tokyo chuyên kinh doanh sò điệp cho biết: “Khoảng 10 năm trước, chúng tôi đã chế biến hầu hết sò điệp của mình. Nhưng trong vài năm gần đây, chúng tôi đã xuất khẩu nhiều sò điệp có vỏ hơn.” Trong số sò điệp xuất khẩu từ Hokkaido vào năm 2022, gần 60% đã được đông lạnh nguyên vỏ.
Người phát ngôn của một công ty chế biến sò điệp cho biết: “Việc nhập khẩu sò điệp đã bóc vỏ từ Nhật Bản và chế biến chúng để xuất khẩu sang các nước phương Tây đã trở thành một thông lệ lâu đời ở Trung Quốc. Công ty vận chuyển khoảng 900 tấn điệp nguyên vỏ mỗi năm.
Sò điệp nguyên vỏ đông lạnh được bán với giá dưới 400 yên (2,82 USD)/kg vào năm 2022. Để so sánh, sò điệp đông lạnh đã bóc vỏ chỉ có giá hơn 2.500 yên (17,63 USD).
“Chúng tôi thiếu lao động vì thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài không thể vào Nhật Bản do đại dịch coronavirus”, các công ty chế biến sò điệp cho biết, đề cập đến một chương trình cho phép các công ty Nhật Bản thuê lao động lương thấp từ nước ngoài. "Chúng tôi muốn xuất khẩu sò điệp sau khi chúng được chế biến, nhưng chúng tôi không thể chế biến mọi thứ chúng tôi muốn."
Ngành hải sâm Nhật Bản cũng ở trong tình trạng tương tự. Ở Trung Quốc, hải sâm là một thứ xa xỉ, chúng được gọi là "kim cương đen" và được bán với giá cao.
Nhật Bản đã xuất khẩu hơn 20 tỷ yên (141 triệu đô la Mỹ) các sản phẩm đặc sản này vào năm 2022. Năm 2013, 90% lượng hải sâm xuất khẩu của Nhật Bản là ở Hong Kong. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Trung Quốc đại lục đã trở thành nhà nhập khẩu chính.
Năm 2022, Trung Quốc nhập khẩu 65% lượng hải sâm vận chuyển từ Nhật Bản, vượt qua Hong Kong. Trong khi 70% xuất khẩu hải sâm khô vẫn đến từ Hồng Kông, phần lớn xuất khẩu hải sâm muối và đông lạnh là sang Trung Quốc.
Gia công ảnh hưởng rất lớn đến giá thành. Hải sâm khô đắt đỏ, với giá xuất khẩu trên 70.000 yên (493,5 USD)/kg vào năm 2022. Trong khi đó, giá hải sâm muối và đông lạnh dao động khoảng 20.000 yên (141 USD).
Xuất khẩu hải sâm khô giảm xuống còn khoảng 150 tấn vào năm 2022, giảm so với mức hơn 200 tấn của năm 2012.
Hokkaido là một trong những vùng sản xuất hải sâm lớn nhất Nhật Bản. Theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản, tỉnh sản xuất khoảng 1.500 tấn hải sản vào năm 2022, chỉ chiếm dưới 30% tổng sản lượng cả nước. Takesho, một công ty thương mại hải sản có trụ sở tại Kobe với một nhà máy chế biến ở Hokkaido, cho biết hải sâm ngâm chua đã thay thế hải sâm khô để trở thành một sản phẩm xuất khẩu chính.
Trong khi hải sâm mất hai đến ba tháng để làm khô, thì quá trình bảo quản bằng muối mất hai đến ba ngày. “Chúng tôi muốn quản lý quy trình sấy khô nhưng không thể vì chúng tôi không có đủ nhân viên có kiến thức và kỹ năng cần thiết. Chúng tôi không thể dễ dàng tìm được nhân sự để tiếp thu kiến thức này,” một phát ngôn viên của Takesho cho biết. Hải sâm muối xuất khẩu của công ty "dường như được ăn sạch hoặc chế biến thành hải sâm khô tại Trung Quốc".
Một nhân viên của một tổ chức nghiên cứu liên quan đến nghề cá đã mô tả Trung Quốc là “một trung tâm chế biến hải sâm lớn… Ở Nhật Bản, các phương pháp sấy khô vẫn chưa bén rễ. Có một số nhà máy chế biến, nhưng số lượng có thể ít hơn do đội ngũ nhân viên đã già và kỹ năng của họ có thể bị mai một.”