Ngày 28/5, Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đã ra phán quyết tuyên bố Tổng thống Donald Trump không có thẩm quyền pháp lý để áp đặt thuế quan dựa trên Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – một đạo luật năm 1977 vốn chưa từng được sử dụng để đánh thuế nhập khẩu trước nhiệm kỳ của ông.
Phán quyết này dẫn đến việc vô hiệu hóa hàng loạt mức thuế do Trump ban hành, bao gồm mức thuế 10% được gọi là “Ngày giải phóng”, mức thuế 30% áp lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và thuế 25% với Canada và Mexico. Một số khoản thuế này đã từng bị tạm hoãn hoặc điều chỉnh trong các tuyên bố sau đó của ông Trump. Theo CNN, phán quyết cũng hủy bỏ kế hoạch nâng thuế dự kiến có hiệu lực vào ngày 9/7 đối với một số quốc gia được chọn.
Tuy nhiên, phán quyết không ảnh hưởng đến các khoản thuế được áp dụng theo Mục 232 và Mục 301 của Đạo luật Mở rộng Thương mại – bao gồm nhiều loại thuế đang áp lên thủy sản nhập khẩu từ Trung Quốc.
Phán quyết được đưa ra sau khi hai nhóm nguyên đơn gồm các doanh nghiệp và chính quyền bang tại Hoa Kỳ đệ đơn kiện, cho rằng các mức thuế này vi phạm quyền lực hiến định của Quốc hội đối với việc đánh thuế nhập khẩu. “Tòa án không hiểu IEEPA là một công cụ trao quyền hành pháp vô hạn,” hội đồng ba thẩm phán viết trong quyết định. “Vì vậy, tòa tuyên bố vô hiệu các mức thuế bị khiếu nại.”
Tòa án yêu cầu chính quyền liên bang có tối đa 10 ngày để hủy bỏ các mức thuế bị ảnh hưởng bởi phán quyết. Trong phản ứng ban đầu, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cho biết sẽ đệ đơn kháng cáo, theo The New York Times.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Kush Desai phản bác: “Các quan hệ thương mại không công bằng đã tàn phá cộng đồng người Mỹ và làm suy yếu cơ sở công nghiệp quốc phòng của chúng ta – những sự thật mà tòa án không tranh cãi.” Ông cho rằng các thẩm phán không được bầu chọn không nên quyết định cách ứng phó với các tình trạng khẩn cấp quốc gia, và nhấn mạnh ông Trump sẽ “sử dụng mọi đòn bẩy của quyền hành pháp” để bảo vệ người lao động Mỹ.
Theo Financial Times, Trump dự kiến sẽ kháng cáo lên tòa án liên bang và có thể đưa vụ việc lên Tòa án Tối cao – nơi ông có lợi thế nhờ thành phần thẩm phán bảo thủ. Tờ báo cũng lưu ý rằng ông Trump còn có thể vận dụng các đạo luật mơ hồ khác từ nhiều thập kỷ trước để tiếp tục chiến dịch áp thuế.
Giới quan sát cho rằng phán quyết này làm nổi bật tính dễ tổn thương của chính sách thương mại Hoa Kỳ dưới thời Trump – không chỉ trước tòa án mà còn dưới áp lực của thị trường tài chính. Quyết định của tòa án cũng được đưa ra giữa lúc Liên minh châu Âu đang bước vào giai đoạn thương lượng đầy căng thẳng với ông Trump để tránh bị áp mức thuế chung 50% mà ông từng đe dọa vào ngày 23/5. Sau cuộc điện đàm với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cuối tuần qua, Trump đã lùi thời hạn quyết định đến ngày 9/7.