(vasep.com.vn) Thị trường cá tuyết và cá haddock đang chịu tác động mạnh từ các yếu tố địa chính trị, gồm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga và sự thay đổi trong chính sách thuế của Trung Quốc. Những diễn biến này khiến nguồn cung cá thịt trắng toàn cầu trở nên bất ổn, gia tăng rủi ro cho các nhà xuất khẩu của Na Uy.
Tại hội nghị cá tuyết tổ chức ở Tromsø tuần trước, chuyên gia phân tích Eivind Hestvik Braekkan thuộc Hội đồng Hải sản Na Uy cho biết các quyết định chính trị của Mỹ và sự thay đổi dòng chảy thương mại toàn cầu đang ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường cá thịt trắng.
Giá tăng mạnh và biến động thuế làm thay đổi dòng thương mại
Lệnh cấm hoàn toàn nhập khẩu thủy sản Nga từ năm 2026 của Mỹ đã tác động trực tiếp đến các nhà xuất khẩu cá haddock của Na Uy. Giá cá haddock đông lạnh nguyên con đã tăng tới 80%. Theo Braekkan, giá bắt đầu tăng trước khi lệnh trừng phạt được công bố và tiếp tục tăng sau khi Mỹ xác nhận lệnh cấm.
Chính sách thuế cứng rắn của Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump đối với Trung Quốc cũng khiến khối lượng cá thịt trắng đông lạnh đưa vào Trung Quốc để chế biến giảm mạnh: xuất khẩu cá tuyết giảm 42% và cá haddock giảm 31%. Sau chuyến thăm Trung Quốc và cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình, Mỹ đã giảm thuế, giúp dòng thương mại phục hồi.
Sản lượng giảm nhưng một số sản phẩm duy trì ổn định
Do hạn ngạch cá tuyết giảm, sản lượng clipfish và stockfish cũng giảm theo, song đây vẫn là những mặt hàng xuất khẩu ổn định nhất của Na Uy. Cá tuyết hiện chiếm hơn một nửa tổng xuất khẩu cá thịt trắng của nước này. Tuy nhiên, xuất khẩu philê tươi và đông lạnh tiếp tục giảm: philê tươi chỉ còn chiếm 1% tổng xuất khẩu, giảm 80% so với bốn năm trước; philê đông lạnh chiếm 4%. Tổng cộng, philê chỉ chiếm 5% xuất khẩu cá thịt trắng của Na Uy, trong khi Iceland xuất khẩu khoảng 60% cá tuyết dưới dạng philê. Braekkan cho biết sự khác biệt chủ yếu đến từ khả năng đánh bắt cá tuyết quanh năm của Iceland.
Hai thị trường trụ cột: Bồ Đào Nha và Anh
Hiện 34% xuất khẩu cá tuyết của Na Uy là sản phẩm phơi khô, mức cao nhất trong 13 năm, và tỷ trọng cá muối cũng tăng. Bồ Đào Nha và Anh tiếp tục là hai thị trường quan trọng nhất: trong 12 tháng qua, hơn 40% lượng cá tuyết xuất khẩu của Na Uy được tiêu thụ tại Bồ Đào Nha.
Thị trường cá tuyết đông lạnh toàn cầu giảm hơn 30%, nhưng mức giảm tại Anh chỉ 21%. Theo Braekkan, tăng trưởng tiền lương thực tế tại Bồ Đào Nha và Anh giúp duy trì nhu cầu, trong khi sức mua tại nhiều thị trường cá thịt trắng khác đang chững lại hoặc giảm kể từ sau đại dịch. Ông cho rằng sự phụ thuộc lớn vào hai thị trường này cũng kéo theo rủi ro nếu nhu cầu suy giảm.
Giá bán lẻ có thể tiếp tục tăng
Dù giá nguyên liệu đầu vào tăng mạnh, giá bán lẻ tại nhiều thị trường vẫn chưa phản ánh đầy đủ tình hình. Các nhà nhập khẩu dự báo giá bán lẻ sản phẩm cá thịt trắng đông lạnh sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới.
Dự báo nguồn cung cá tuyết toàn cầu năm 2025 sẽ giảm xuống mức thấp lịch sử. Nếu các khuyến nghị khoa học được áp dụng, hạn ngạch cá tuyết của Na Uy có thể giảm 66% so với năm 2021; hạn ngạch của Iceland dự kiến giảm 10.000 tấn. Ngược lại, hạn ngạch Canada có thể tăng từ 30.000 lên 40.000 tấn, và sản lượng cá tuyết nuôi dự kiến tăng từ 20.000 lên 25.000 tấn.
Đối với cá haddock, hạn ngạch của Na Uy và Nga dự kiến tăng, trong khi Iceland giữ nguyên, giúp sản lượng toàn cầu tăng khoảng 6%. Nguồn cung cá pollock vẫn hạn chế, nhưng nếu phần hạn ngạch chưa sử dụng được chuyển sang năm sau, sản lượng của Na Uy có thể đạt 200.000 tấn.
Triển vọng nhiều bất ổn
Theo Braekkan, các yếu tố như chính sách thuế của Mỹ và các lệnh trừng phạt đối với Nga sẽ tiếp tục duy trì mức độ bất ổn cao trên thị trường cá thịt trắng trong năm tới, và tình hình khó có khả năng cải thiện trong ngắn hạn.