(vasep.com.vn) Năm 2025 đánh dấu một bước nhảy vọt nữa trong vị thế của Ecuador trên bản đồ thương mại cá ngừ toàn cầu: sản lượng và giá trị xuất khẩu tăng mạnh, nhà máy chế biến mở rộng thị trường sang Trung Quốc và châu Âu, đồng thời chính phủ nước này đẩy mạnh các biện pháp quản lý nghề cá. Diễn biến này đang đặt ra cả rủi ro cạnh tranh lẫn bài toán đối sách cho ngành cá ngừ Việt Nam.
Xuất khẩu cá ngừ của Ecuador tăng mạnh
Ecuador tiếp tục tận dụng nguồn lợi hải sản dồi dào ở vùng biển Đông Thái Bình Dương sau các năm đánh bắt thuận lợi, với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nổi bật ở các dòng sản phẩm cá ngừ đóng hộp và loin cá ngừ đông lạnh.
Theo số liệu thống kê của Trung tâm Thương mại Thế giới (ITC), 7 tháng đầu năm 2025 XK cá ngừ của Ecuador đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm 2024. Phần lớn các sản phẩm cá ngừ của Ecuador được XK sang thị trường EU, đồng thời mở rộng sang thị trường Trung Quốc nhờ các hiệp định thương mại gần đây.
Mặc dù, Trung Quốc tăng mạnh xuất khẩu loin cá ngừ hấp đông lạnh với giá cạnh tranh, tạo áp lực xuống thị phần truyền thống của Ecuador tại một số thị trường châu Âu — nhưng Ecuador vẫn đang gia tăng khối lượng để giữ vị thế và tìm kiếm thêm thị trường mới.
Chính phủ Ecuador và ngành chế biến cũng triển khai một số sáng kiến quản lý và bền vững — từ kiểm soát tàu cá, tăng trao đổi dữ liệu giám sát đến áp dụng công nghệ (ví dụ ecoFADs và cải thiện truy xuất nguồn gốc) — nhằm giảm rủi ro đánh bắt IUU (đánh bắt bắt cá bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định) và cải thiện uy tín xuất khẩu. Những bước này giúp Ecuador tiếp cận dễ hơn các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao như EU.
Thách thức cho Việt Nam
Ecuador tăng tốc xuất khẩu tạo áp lực cạnh tranh trực tiếp cho Việt Nam ở các thị trường châu Âu và châu Á, đặc biệt với các sản phẩm cá ngừ đóng hộp và loin cá ngừ đông lạnh — phân khúc mà cả 2 nước đều tham gia mạnh. Ecuador đang tận dụng lợi thế đánh bắt ở vùng biển Đông Thái Bình Dương (EPO) và chi phí chế biến cạnh tranh để chiếm thêm thị phần, trong khi Trung Quốc vẫn là một nguồn cung rẻ tiếp tục làm thay đổi cán cân giá.
Sự gia tăng cung các sản phẩm cá ngừ từ Ecuador có thể tác động ngược tới giá cá ngừ vằn và cá ngừ vây vàng nguyên liệu trên toàn cầu, tạo biến động cho chi phí đầu vào của các nhà máy sản xuất cá ngừ.
Bên cạnh đó, việc Ecuador tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu vào EU (hiện là thị trường lớn của họ), các doanh nghiệp Việt Nam có thể mất lợi thế nếu không nâng cao được khả năng truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững.
Về giá, các sản phẩm cá ngừ cuả Trung Quốc giá rẻ hơn ở một số phân khúc, như phân khúc loin cá ngừ hấp đông lạnh, đã làm thay đổi chuỗi cung ứng tại khối thị trường châu Âu. Vì vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần chiến lược để tránh bị cạnh tranh thuần túy bằng giá.
Cơ hội và khuyến nghị cho ngành cá ngừ Việt Nam
Trước tình hình cạnh trạnh ngày càng gia tăng, các DN Việt Nam có thể tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững mà EU và các chuỗi bán lẻ lớn ưu tiên nguồn cung có truy xuất rõ ràng. Các DN Việt Nam nên tăng đầu tư vào hệ thống giám sát, chuỗi cung ứng minh bạch và các chứng nhận như MSC…
Đồng thời gia tăng giá trị cho các sản phẩm, cụ thể là phát triển sản phẩm chế biến cao cấp (như loin chế biến theo tiêu chuẩn, cá ngừ đóng gói tiện dụng, sản phẩm cho thị trường nhãn hiệu riêng) để tránh cạnh tranh thuần túy về giá…
Bên cạnh đó, da dạng hóa thị trường xuất khẩu. Song song với EU, cần khai thác sâu hơn thị trường châu Á (Trung Quốc, ASEAN, Nhật, Hàn) và đàm phán thương mại để giảm rào cản, học hỏi chính sách Ecuador khi họ mở cửa sang Trung Quốc.
Các DN cần theo dõi chiến lược giá và nguồn cung của đối thủ. Do Trung Quốc và Ecuador có thể điều chỉnh chiến lược bán hàng (ví dụ bán loin cá ngừ giá rẻ để giành thị phần), doanh nghiệp Việt Nam cần tối ưu hóa chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng và xây dựng thương hiệu bền vững.
Ecuador đã và đang củng cố vị thế là một “cường quốc” cá ngừ vào năm 2025 bằng tăng khối lượng xuất khẩu, mở rộng thị trường và cải thiện quản lý nghề cá — xu hướng này vừa là cơ hội (mở rộng chuỗi cung ứng, hợp tác) vừa là thách thức trực tiếp cho Việt Nam trong cạnh tranh về thị trường và giá cả. Đối phó hiệu quả đòi hỏi Việt Nam phải nhanh chóng nâng cao tiêu chuẩn bền vững, đa dạng hóa sản phẩm và thị trường, đồng thời tăng cường năng lực quản lý nguồn lợi hải sản để bảo đảm vị thế cạnh tranh lâu dài.