Bên lề những cuộc gặp gỡ, những vòng chân mỏi ở hội chợ thủy sản tại Mỹ là những câu chuyện đậm tình người, đầy cảm hứng khởi nghiệp và tấm lòng hướng về quê hương của các doanh nhân Việt kiều. Từ những bữa tiệc thân mật đến các ý tưởng kinh doanh táo bạo, từ gian hàng tôm cá đến những mô hình chợ Việt trên đất Mỹ, tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh sinh động về sự gắn kết giữa cộng đồng doanh nhân Việt với ngành thủy sản nước nhà. “Chuyện bên lề” là những lát cắt tưởng nhỏ mà không hề nhỏ – nơi hiện lên niềm tin, tâm huyết và cả trăn trở với con cá, con tôm quê hương.
MỘT: Mỗi lần qua dự Hội chợ, chúng tôi đều có dịp thăm hỏi anh Ngô Húa, một doanh nhân Việt thành đạt trong lĩnh vực kinh doanh thủy sản ở Cali. Nhớ chục năm trước, anh lo cho đoàn chúng tôi 5 người sau khi dự hội chợ xong, từ Los qua Hawaii tìm hiểu tôm bố mẹ. Ở đó, cứ mỗi rạng sáng là ra sân bay tới một đảo, thăm cơ sở cung ứng tôm bố mẹ.
Chúng tôi đã thăm bốn cơ sở, chiều bay quay về là chạng vạng, tắm rửa xong là tiệc rượu bày sẵn trong căn hộ của anh và do người nhà anh từ Los qua chu tất. Kéo dài không nghỉ trước nửa đêm và sáng lại thức sớm. Có đêm ca hát ồn quá, bị bảo vệ chung cư lên nhắc nhở, trở thành kỷ niệm khó quên… Anh có tâm huyết góp sức cho con tôm, con cá tra Việt. Với con cá anh đã như ý, anh trở thành nhà nhập khẩu cá tra Việt lớn nhất ở Hoa Kỳ. Nay anh đưa chúng tôi tìm hiểu các trại tôm bố mẹ nổi tiếng ở Hawaii với hy vọng làm cầu nối để ngành nuôi tôm Việt có nguồn tôm giống tốt nhất…
Lần này chúng tôi cũng gặp anh. Nghe anh nói về con tôm Ecuador, mà anh là nhà nhập khẩu Hoa Kỳ nhập tôm Ecuador lớn nhất. Tôm Ecuador có thuận lợi là nuôi quanh năm vì nằm sát xích đạo, cho nên nguồn cung ứng tôm của họ ổn định, là một lợi thế thu hút khách. Lợi thế thứ hai là giá thành tôm nuôi của họ thấp vì đầu vào thấp và tỉ lệ nuôi thành công cao. Tuy nhiên, hiện nay dịch bệnh trong nuôi tôm cũng có mặt ở đây và nếu họ coi trọng việc tăng trưởng sản lượng sẽ tạo ra rủi ro vì thiếu lao động chế biến, cũng như qua đó giá tiêu thụ thế giới sẽ sụt giảm thêm, gây lỗ lã. Đây là bài học cho các nước, có nước ta!
Rồi nghe anh nói về cơ hội kinh doanh cá chẽm. Cá chẽm là một trong năm con cá thịt trắng có sản lượng lớn của thế giới. Nuôi cá chẽm ít bị cạnh tranh như cá rô phi… Dĩ nhiên đây là gợi ý, mà chúng tôi lại đang lo con tôm nên nghe mà chưa mặn mà lắm nhưng ghi lại đây để DN nào có cảm hứng thì liên hệ anh Húa trao đổi thêm. Câu chuyện với anh luôn bỏ ngỏ vì mở ra nhiều vấn đề mà anh có quá nhiều khách ở hội chợ nên thời gian anh dành cho chúng tôi có hạn.
HAI: Chuyện đang kể ra đây có khác các lần trước. Khi tới Los, chúng tôi đã gặp anh Trần Hiếu, một doanh nhân thành đạt, hiện có 34 chợ tên THUẬN PHÁT nằm ở bốn bang bờ tây. Anh đang tiêu thụ sản phẩm trong nước khá lớn, với các nhà cung ứng trải dài từ Bắc tới Nam. Nhiều năm không gặp, tôi hết sức bất ngờ về tốc độ phát triển trong hệ sinh thái kinh doanh của anh. Gạo ST25 đạt giải gạo ngon nhất thế giới cuối năm 2019, ngay đầu năm 2020 anh đã nhập lô hàng gạo ST25 đầu tiên về giới thiệu người tiêu dùng ở Cali. Điều này nói lên sự nhanh nhạy của anh trong việc tìm cơ hội kinh doanh. Hiện nay hệ thống chợ của anh tiêu thụ khá lớn gạo ST25. Anh cũng đang kinh doanh gạo ST25 lúa tôm và anh tự tin sẽ phân phối gạo ST 25 toàn nước Hoa Kỳ.
Buổi tiệc anh chiêu đãi kéo dài quá nửa đêm với nhiều vấn đề nếu biết mở ra sẽ có không ít cơ hội kinh doanh tốt. Điều khái quát rút ra, anh có tình cảm gắn bó quê hương, muốn đưa thật nhiều sản phẩm trong nước uy tín, chất lượng tới Hoa Kỳ, tới cộng đồng người Việt nói riêng, cộng đồng châu Á nói chung. Và anh đã làm được khá tốt như gạo, sữa, nước khoáng, nước mắm, cà phê, mì gói… Thậm chí năm qua anh đã đưa về Hoa Kỳ gần ngàn container dưa chuột muối có xuất xứ từ trong nước. Anh còn có ý định đưa mô hình chợ Thuận Phát về Việt Nam. Hy vọng ước mơ của anh sớm thành hiện thực.
Anh Ngô Húa, anh Trần Hiếu mỗi người một vẻ. Anh Ngô Húa thành công trước nhưng khả năng anh Trần Hiếu sẽ trở thành tỷ phú gốc Việt sớm hơn.
BA: Chia tay hai Việt Kiều gốc Bạc Liêu khá tiếng tăm, chúng tôi quay về chuyện hội chợ thủy sản đang diễn ra. Đi lòng vòng hội chợ, thấy gian hàng của DN Trung Quốc quảng bá cá Pangasius. Đây là tên khoa học của cá tra. Gian hàng này giới thiệu cá tra xẻ bướm nhằm đối tượng cộng đồng người Hoa ở Hoa Kỳ. Nêu ra để thấy cuộc cờ cá tra không bình yên như năm năm trở về trước, nay đầy phức tạp khi cá này đã được nuôi nhiều ở Indonesia, Bangladesh, Ấn Độ và Trung Quốc. Sản lượng cá nuôi bốn nước này đang tăng và nếu cộng chung đạt mức suýt soát sản lượng cá từ Việt Nam.
Rồi tình cờ, ở một gian hàng của DN Ấn Độ thấy “vinh danh” tên một số DN Việt đã nhập khẩu nhiều tôm của họ. Có lẽ DN Việt không ngờ có chuyện này. Tùy góc nhìn mà có màu sắc khác nhau. Góc nhìn ít lạc quan là e bên nguyên đơn vụ kiện chống bán phá giá tôm ở Hoa Kỳ lấy đó làm cớ cho rằng DN tôm ta “gian lận” thương mại, bởi họ rà soát sẽ thấy hầu hết tên các DN đó có trong danh sách DN Việt xuất tôm vào Hoa Kỳ. Chuyện này tuy không lớn nhưng nêu ra để mọi người chú ý, tránh chuyện không hay mà thôi.
BỐN: Hai ngày lang thang trong hội chợ khá mỏi chân, nhưng bù lại chúng tôi có hai bữa trưa tự chọn, toàn món ngon thế giới, cực kỳ phong phú Á, Âu và miễn phí. Việc tiếp cận khách hàng đối với một số DN hết sức coi trọng. Việc tổ chức trình diễn chế biến thức ăn tại hội chợ tốn nhiều công sức nhưng họ không ngại, thậm chí món ăn thử có thể ăn no! Như món catfish fillet tẩm bột chiên hết sức ngọt ngon, thịt cá không phụ gia như phổ biến ở cá ta bán vào đây. Cầu kỳ nhất có thể là khu gian hàng Nhật Bản, đôi khi ăn thử xong mới biết là họ quảng bá gia vị chớ không phải con tôm hấp hoặc món hải sản trộn.
Có những gian hàng có món ăn thử quá ngon, khiến đông đảo ồn ào vì có dòng người xếp hàng đợi! Hình ảnh này chứng tỏ cách thu hút khách hàng của họ cũng có kết quả ban đầu, làm vui lòng bên tổ chức. Thật ra các DN Việt cũng đã nhiều lần tạo sự ấn tượng này, chớ không phải coi nhẹ. Nhưng tùy hoàn cảnh, chuyện này chưa diễn ra liên tục. Dẫu sao đây cũng là một cách tiếp thị và DN ta vốn linh động và nhạy bén, sẽ có cách làm hiệu quả và ít tốn kém nhất.
NĂM: Đi riết cũng mỏi chân. Khu gian hàng nhà là chỗ ngồi lý tưởng, bởi sẽ gặp các đồng nghiệp và qua đó thêm thông tin trao đổi. Tôi khoe Sóc Trăng có DN đã khởi động cho cơ hội kinh doanh cá rô phi khi Trung Quốc là quốc gia xuất mặt hàng này nhiều nhất vào Hoa Kỳ, nay đối diện mức thuế quá cao.
Cũng rất đáng khen DN này nhạy bén, sẽ tạo thêm nhiều việc làm và của cải cho tỉnh nhà. Có bạn liên tưởng tình hình thép, nhôm, đồ gỗ mang dấu vết nguồn từ Trung Quốc được xuất vào Hoa Kỳ từ ta, khiến cộng đồng làm ăn chân chính lĩnh vực này vạ lây vì bị thuế, dù thấp hơn. Nếu có DN nào đó học “chiêu” trên với cá rô phi từ Trung Quốc thì e gây phức tạp. Tô Thị Tường Lan chỉ cho bài báo đang có trên bàn, là bên Hoa Kỳ kiểm tra tôm từ các nhà hàng ở một số thành phố ở Florida qua ADN, tỉ lệ tôm có gốc nhập khẩu trên 90%, trong khi họ công bố là tôm nội địa! Ý muốn nói ở đây là nếu xảy ra chuyện thẩm lậu cá rô phi sẽ bị phát hiện dễ dàng khi có kiểm tra. Có bạn nói VASEP phải chú ý và mạnh tay chuyện này, trong bối cảnh kinh doanh đầy phức tạp, không nên để có con sâu làm rầu nồi canh, phải khuyến cáo các hội viên nên coi trọng quyền lợi cả cộng đồng. Ôi sao, sau cơ hội luôn là thách thức!
Chuyện bên lề có chút dông dài chút nhàm chán, nhưng dù sao có còn hơn. Có là thêm thông tin tham khảo. MỸ KÝ SỰ khá dài rồi, kết thúc ở đây. Chuyện gì chưa đúng, chuyện gì cần thêm thông tin, chuyện gì cần nói thêm… bạn đọc cứ góp ý cho Tòa soạn Bản tin VASEP hoặc cá nhân tôi để chúng ta chung tay góp sức làm đẹp hơn ngôi nhà chung thủy sản và tôi không có ý đả phá ai ngoài tâm niệm nêu trên. Cám ơn các bạn đồng hành chuyến đi đã cùng chia sẻ, cùng chung nỗi niềm để tôi thêm cảm hứng hoàn tất ký sự này sớm nhất.
TS. Hồ Quốc Lực - Nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT FIMEX VN