(vasep.com.vn) Chiến tranh thương mại Trung-Mỹ hiện nay cho thấy hầu hết các sản phẩm thủy sản từ Trung Quốc đều bị đánh thuế (nhưng không phải trên sản phẩm chế biến tái xuất), đang khiến nhiều công ty chế biến thủy sản ở Trung Quốc đánh giá lại việc liệu có chuyển hoạt động chế biến ra khỏi Trung Quốc hay không. Đây là phần đầu tiên của loạt bài gồm hai phần về vấn đề này.
Nhiều công ty chế biến thủy sản hiện đang đánh giá liệu có nên chuyển sang một địa điểm châu Á khác, nơi tiền lương và chi phí thấp hơn hay không. Ngay cả trước khi chiến tranh thương mại nóng lên giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, đây là một thực tế rõ ràng rằng chi phí kinh doanh ở Trung Quốc đã tăng lên đều đặn trong nhiều năm. Ngày nay, mức lương trung bình của công nhân Trung Quốc gấp hai lần ở Việt Nam.
Có rất nhiều lựa chọn cho bất cứ công ty nào dịch chuyển hoạt động chế biến ngoài Trung Quốc, bắt đầu bằng việc các chuyên gia tư vấn tập trung ở châu Á gán cái tên "Big 5" mới của sự cạnh tranh sản xuất châu Á. Như được liệt kê trong Chỉ số cạnh tranh sản xuất toàn cầu của Deloitte 2016, Big 5 gồm Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Ấn Độ và Việt Nam.
Tất cả các quốc gia này đã cam kết cải cách đã cải thiện thứ hạng của họ, chẳng hạn như tạo hệ thống tính điểm tín dụng quốc gia cho phép kiểm tra nhanh chóng về các đối tác địa phương và cải cách pháp lý để giúp các công ty hoạt động dễ dàng hơn tại các quốc gia đó. Ngoài ra, đã có sự di chuyển trên các kết nối tiện ích tốt hơn ở một số nước ASEAN, trong đó có Indonesia. Việt Nam đã tạo ra bộ phận “một cửa liên thông” cho giấy phép kinh doanh và chuyển tiền thuế trong khi Malaysia đã đưa phần lớn quá trình vào trực tuyến. Ấn Độ và Thái Lan đã làm việc chăm chỉ để sắp xếp hợp lý các hệ thống cấp phép xuất nhập khẩu của họ.
Bảng xếp hạng Thuận lợi kinh doanh (Ease of Doing Business) của Ngân hàng Thế giới, tính các yếu tố như dễ mở DN, nhận tín dụng và giấy phép, cũng như dễ dàng di chuyển hàng hóa trong và ngoài nước, đã thấy rằng Ấn Độ và Thái Lan và Việt Nam đã có thể cải thiện bảng xếp hạng do tinh giản hệ thống cấp phép xuất nhập khẩu và trong nhiều trường hợp đưa các hệ thống này vào trực tuyến.
Là một lựa chọn thay thế hợp lý cho Trung Quốc, Ấn Độ đã tìm cách tận dụng lợi thế của dân số khổng lồ và thị trường nội địa lớn bằng cách giúp người kinh doanh dễ dàng hơn trong việc nhận tín dụng và bắt đầu một DN. Kết quả là, Ấn Độ đã tăng từ 130 lên 100 trong bảng xếp hạng các quốc gia cạnh tranh nhất trong báo cáo Thuận lợi kinh doanh của Ngân hàng Thế giới.
Ở vị trí thứ 26, Thái Lan dẫn đầu trong ASEAN, một phần là nhờ nỗ lực của mình trong việc sản xuất nhiều công nghệ cao hơn. Các nhà máy chế biến thủy hải sản của Thái Lan ngày càng bền vững nhờ khả năng thuê lao động với mức lương thấp từ các nước láng giềng Myanmar và quốc gia này có cơ sở hạ tầng để di chuyển hàng hóa như Trung Quốc. Nhưng Thái Lan có cơ cấu chi phí so với Trung Quốc và muốn có các hoạt động kinh doanh công nghệ cao hơn, chế biến thủy sản có thể không phải là một trong số đó.
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới xét đến các quốc gia khác trong khu vực. Bangladesh đứng thứ 177 gây sốc trong danh sách, đứng sau ngay cả Myanmar trong bảng xếp hạng của 180 quốc gia. Lào và Campuchia (thay đổi vị trí ưa thích của các công ty may mặc Trung Quốc) lần lượt đứng thứ 141 và 135. Cả hai đều mượn từ mô hình kinh tế và có phần chính trị giống Trung Quốc, nhưng thiếu cơ sở hạ tầng, quy mô, ưu đãi và kết nối cổng khiến Trung Quốc trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà chế biến.
Theo Zaw Lin, người đứng đầu Hiệp hội Thủy sản Myanmar, mặc dù đầy hứa hẹn, mức xếp hạng thấp của Myanmar ngày càng trầm trọng hơn do thiếu nguồn cấp dữ liệu và chi phí cao trong nước đang cản trở sự tăng trưởng của ngành thủy sản. Gần đây, ông cảnh báo rằng giá cao cho đầu vào truyền thống như lúa mì (phục vụ ngành thức ăn chăn nuôi) đang buộc các công ty thành viên phải bán trữ lượng cá của họ. Các vấn đề của ngành thủy sản Myanmar rất nhiều và dường như không có nhiều thay đổi trong lĩnh vực này trong 5 năm qua mặc dù có nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư nuôi trồng thủy sản từ Trung Quốc, đặc biệt là đầu tư dọc theo bờ biển dài của đất nước.
Các công ty chế biến và nhà đầu tư luôn lo lắng về điều chưa biết. Chứng chỉ của Trung Quốc khó có thể bán tại thị trường nước ngoài và có thể hoặc không thể chuyển nhượng đến các địa điểm như Burma hay Bangladesh ("quốc gia đang phát triển" giúp dễ dàng tiếp cận thị trường phương Tây).
Ngoài ra, một danh sách xếp hạng của Phòng Thương mại Hoa Kỳ năm 2016 (AmCham) liệt kê Myanmar, Indonesia và Việt Nam là ba quốc gia tham nhũng nhất của khối ASEAN.
Và những vụ bê bối được công bố rộng rãi về điều kiện làm việc và lao động trẻ em ở Bangladesh và Thái Lan đưa nguyên nhân hợp lý cho mối quan tâm. Di dời đến một trong những nước này có thể gây khó khăn trong việc đạt được các tiêu chuẩn lao động tuân thủ các yêu cầu của các chương trình chứng nhận bền vững nhất, hiện là điều kiện tiên quyết để kinh doanh với nhiều nhà bán lẻ phương Tây.
Và ở tất cả các nước ASEAN, các quy trình hậu cần và kinh doanh kém phát triển hơn Trung Quốc và vẫn cần cải thiện hơn nữa.
Tất cả điều này kết hợp có nghĩa là các công ty chế biến không vội vàng di chuyển hoạt động của họ ra khỏi Trung Quốc.
Đây là câu hỏi mà SeafoodSource phỏng vấn một nhà chế biến rằng nếu một công ty đang vật lộn để tồn tại ở Trung Quốc thì làm cách nào để công ty đó chuyển tất cả thiết bị và mua hoặc xây dựng một nhà máy ở Việt Nam hoặc Campuchia?