Nhân viên báo tin tôi là cơ sở cung ứng tôm giống (post) vừa tăng mức khuyến mãi rất cao. Tin này tốt cho bên tiêu thụ, là tin quá tốt cho trại nuôi tôm chúng tôi. Thương trường lại dạy tôi trước một sự kiện khá lớn liên quan đến hoạt động của mình nên đặt ra dấu hỏi. Lần này cũng vậy thôi.
Vậy đâu là động lực, động cơ tạo ra sự kiện trên? Do cơ sở cung ứng tôm giống có thiện chí hỗ trợ người nuôi tôm? Do việc sinh sản nhân tạo giống của cơ sở quá thành công, tôm giống có nhiều ngoài dự tính? Do vỡ kế hoạch, người nuôi không thả giống tương đồng với lịch sản xuất tôm giống? Do chiêu trò cạnh tranh giành thị phần trong kinh doanh? Đâu là sự thật!
Mỗi cuối tuần từ trên hãng, chúng tôi có xe đi thăm trại tôm nhà. Trưởng trại tôm cho biết nhiều trang trại nuôi tôm lớn trong top 10 đã xảy ra tôm bị nhiễm vi bào tử trùng (EHP) diện rộng. Thậm chí có trại tạm ngưng thả giống, có trại dừng hoạt động tới năm sau! Tình hình nuôi tôm nhỏ lẻ cũng hoàn cảnh tương tự.
Tôi bán tin bán nghi, vì đâu nghe báo đài thông tin, đâu nghe cơ quan chức năng nhắc đến tình hình này. Tôi đã nhờ người tìm hiểu thông tin tình hình nuôi tôm các tỉnh bạn. Tổng hợp, tỉnh nào cũng có tình trạng này, vùng nuôi ven biển bị nhiễm bệnh nhiều hơn vùng nội đồng. Điểm này cũng phù hợp vì con EHP có nhiều ngoài biển. Lần thăm trại sau, với cùng chủ đề xoay quanh chuyện EHP trong nuôi tôm, trưởng trại thông tin là nhiều ao trong trại cũng đã nhiễm bệnh này, dù trại luôn tăng cường quan sát diễn biến thực tế, dù trại hết sức nỗ lực kiểm soát an toàn sinh học, ngăn ngừa mầm bệnh.
Con EHP này có kích cỡ chỉ bằng 1/10 con vi khuẩn thông thường và nó có khả năng tự bảo vệ tuyệt vời, khi gặp môi trường sống bất lợi, nó tạo ra cái kén (bào tử) và ẩn trong đó đợi thời cơ. Chuẩn bị ao nuôi, các chủ ao nuôi tôm đã sử dụng acid hoặc xút NaOH phun lên các dụng cụ nuôi (phao quạt…) nhằm tiêu diệt bào tử trú ẩn và coi các dụng cụ nuôi tôm như giá thể để nó bám vào, nhưng chưa có nghiên cứu nào đánh giá hiệu quả. Cho nên con EHP như có phép của Tề Thiên thăng thiên độn thổ! Với tầm cỡ quy mô trại nuôi tôm chúng tôi không thể nói suông. Tất cả đều có chứng lý cụ thể. Hàng ngày trại đã gởi mẫu tôm về phòng kiểm nghiệm của hãng để kiểm EHP bằng máy PCR. Số mẫu có hiện diện EHP chu kỳ dưới 30 chiếm tỉ lệ khá cao. Chỗ này có chút liên tưởng con virus Corona kiểm bằng phương pháp PCR, kết quả chu kỳ dưới 30 là virus cao; ở đây là mật độ EHP cao.
Chúng ta chưa có quy trình chống EHP, chỉ có quy trình phòng. Tôm nhiễm EHP ăn giảm, chậm lớn, phải thu hoạch sớm khi tôm còn nhỏ. Vậy là các ao nhiễm chỉ còn ráng cho ăn nhiều mau lớn hơn một chút nhằm kịp thời vớt vát tiền vốn đầu tư; ráng xử lý nước cấp thật kỹ lưỡng, thật trong ngăn chặn thêm EHP và vi khuẩn khác có thể làm tôm bị thêm bệnh nặng hơn, như bệnh phân trắng chẳng hạn, hay xuất hiện với bệnh từ EHP. Tình hình này càng được minh chứng gần đây các nhà máy chế biến không thiếu nhiều tôm cỡ nhỏ.
Trở lại tình hình, tôi không đặt nặng chuyện này có tầm vóc ảnh hưởng không nhỏ tới cả ngành sao cơ quan chức năng không có động thái hỗ trợ. Có lẽ người nuôi tôm được đánh giá cao, có khả năng ứng phó tình hình. Có thể ứng phó đó chỉ là giải pháp giãn thả giống, có thể năm nay mưa dứt sớm, hết mưa mới thả lại. Như vậy vấn đề đặt ra đã có đáp án, có thể là tất cảc nhận định động cơ tăng cao mức khuyến mãi tôm giống đều có phần đúng.
Từ tình hình trên, tôi có suy nghĩ cho góc độ lớn hơn, vị thế con tôm Việt sắp tới trên thương trường thế giới. Kinh tế thế giới đang ở trạng thái không tốt, lạm phát và khủng hoảng lương thực thực phẩm đang chực chờ. Hai cường quốc tôm hàng đầu là Ecuador và Ấn Độ đang tập trung thúc đẩy ngành tôm phát triển và năm qua hai nước này đều có kim ngạch xuất khẩu tôm cao hơn ta. Lợi thế của họ là giá tôm bán khá rẻ, thấp hơn tôm ta cả đô la mỗi kg. Tôi không đủ thông tin để biết tình hình nuôi tôm hai quốc gia này đang tốt xấu ra sao, chỉ biết tin dịch bệnh lẻ tẻ, chưa xác định là nguy cơ. Trong hoàn cảnh khách quan khá bất lợi này và khó khăn chủ quan ta đang gặp phải, các thành viên chuỗi giá trị con tôm ứng xử ra sao, tôi nêu tất cả dữ kiện tôi có được để người đọc liên quan ứng xử theo hoàn cảnh riêng của mình.
Chút chuyện nhỏ từ tin tốt là khuyến mãi cao mua bán tôm giống, tôi đã “xé ra to” nên lên tình huống ngành tôm sắp tới, nếu dịch bệnh nêu trên có kéo dài, các doanh nghiệp tôm có thể không được đáp ứng trọn vẹn số lượng tôm và cỡ kích tôm theo yêu cầu các đơn hàng đã hoặc sắp ký kết. Tôi có thái quá không? Xin niệm tình cho qua!
TS. Hồ Quốc Lực - Nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT FIMEX VN