(vasep.com.vn) Trong những ngày tới, EU sẽ quyết định liệu có đưa cá thịt trắng Nga vào lệnh cấm nhập khẩu hàng hóa Nga hay không. Đây là một trong những sản phẩm cốt lõi của ngành, vì vậy điều này đã khiến cho ngành thủy sản châu Âu phải chờ đợi hồi hộp.
Sản xuất cá minh thái philê trên tàu
Từ cá tẩm bột ở các cửa hàng cá và khoai tây chiên tại Anh, đến cá minh thái philê Schlemmer tại các cửa hàng giảm giá ở Đức, ngành thủy sản châu Âu phụ thuộc rất nhiều vào cá thịt trắng của Nga.
Theo ông Poul Jensen, Giám đốc Hiệp hội Thủy sản Đan Mạch, việc thay thế cá minh thái và cá tuyết cod bằng cá từ các nhà cung cấp khác sẽ rất “khó khăn, nếu không muốn nói là không thể”. Do đó, lệnh cấm nhập khẩu - hoặc áp thuế quan cao - có thể dẫn đến sự sụp đổ của một số doanh nghiệp thủy sản châu Âu.
Thách thức đối với cá minh thái
Theo dữ liệu từ Groundfish Forum, Nga đứng đầu về sản lượng cá minh thái trên toàn cầu, đứng thứ hai về cá tuyết cod Đại Tây Dương, cá tuyết cod Thái Bình Dương và cá haddock. Cụ thể, năm 2022, ước tính 49% sản lượng cá minh thái đánh bắt toàn cầu; 32% sản lượng cá tuyết cod Đại Tây Dương đánh bắt toàn cầu; 41% sản lượng cá tuyết cod Thái Bình Dương đánh bắt toàn cầu và 24% sản lượng khai thác cá haddock đều là đánh bắt của Nga.
Tuy nhiên, do sự phức tạp của chuỗi cung ứng thủy sản, bất kỳ biện pháp trừng phạt thương mại nào cũng sẽ phải đối mặt với các câu hỏi về phạm vi và khả năng thực thi.
Mặc dù ghi nhận hạn ngạch 1,72 triệu tấn vào năm 2021, Nga chỉ xuất khẩu 25.000 tấn sản phẩm cá minh thái trực tiếp sang EU vào năm ngoái. Nga đã xuất khẩu 182.000 tấn cá minh thái bỏ đầu rút ruột (H&G) sang Trung Quốc, đối tác thương mại cá minh thái lớn nhất của Nga.
Phần lớn cá minh thái đến Trung Quốc được chế biến tại các nhà máy Trung Quốc và được tái xuất khẩu sang các thị trường tiêu thụ phương Tây.
Do đó, năm ngoái, Trung Quốc đã xuất khẩu 175.000 tấn philê cá minh thái, hầu hết được sản xuất từ nguyên liệu thô của Nga. Khoảng 42% xuất khẩu sang Đức, tương đương 73.000 tấn, tiếp đến là sang Hàn Quốc và Mỹ.
Ở Đức, cá minh thái cũng được xuất khẩu sang Ba Lan, Pháp, Ý và Hà Lan. Năm ngoái, lượng cá minh thái tái xuất khẩu của Đức đạt 31.800 tấn trị giá 98 triệu EUR, đưa xuất khẩu cá minh thái trở thành xuất khẩu thủy sản lớn thứ ba của Đức tính theo giá trị.
Đức cũng nhập 42.300 tấn cá minh thái từ Mỹ, nước sản xuất cá minh thái lớn thứ hai thế giới. Điều này có nghĩa là các sản phẩm cá minh thái tái xuất khẩu của Đức bao gồm cá Nga và Mỹ, phần lớn được chế biến tại các nhà máy Trung Quốc và các tàu chế biến cá của Mỹ.
Bức tranh tương tự với cá tuyết cod và cá haddock
Bức tranh phức tạp tương tự đối với cá tuyết cod và cá haddock Nga, mặt hàng được yêu thích ở các cửa hàng cá và khoai tây chiên ở Anh. Theo Groundfish Forum, năm 2022, Nga dự báo sẽ chiếm lần lượt 32% và 24% nguồn cung cá tuyết cod Đại Tây Dương và cá haddock trên toàn cầu.
Anh lo ngại lệnh cấm của Mỹ từ ngày 23/6 sẽ làm tăng giá cá tuyết cod và cá haddock từ các nguồn khác. Ông Andrew Crook, chủ tịch NFFF, cho biết gần đây ông đã thấy các cửa hàng cá và khoai tây chiên đóng cửa do giá nguyên liệu thô tăng cao.
Sau những lo ngại này, chính phủ Anh cũng đã hoãn việc áp mức thuế 35% đối với nhập khẩu cá thịt trắng từ Nga, “tùy thuộc vào các nghiên cứu sâu hơn về các tác động cụ thể đối với ngành". Ngay cả khi thuế quan được áp dụng ở Anh, vẫn tồn tại các câu hỏi về phạm vi và khả năng thực thi của thuế.
Ông Crook cho biết, 30 - 40% cá tuyết cod, cá tuyết haddock được bán ở các cửa hàng cá và khoai tây chiên Anh nguồn gốc từ Nga, mặc dù điều này không được thể hiện trong dữ liệu thương mại song phương Nga-Anh.
Kể cả khi không áp thuế quan hay lệnh cấm với cá thịt trắng Nga, việc kinh doanh với Nga đang khó khăn hơn bao giờ hết. Ông Mike Turenhout, một nhà phân tích thị trường thủy sản, cho biết các biện pháp trừng phạt tài chính và xu hướng tẩy chay của người tiêu dùng hiện nay cũng đã có nhiều tác động đến thị trường.
Những tác động này bao gồm việc loại bỏ các ngân hàng Nga khỏi Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT), cũng như những thách thức về vấn đề đánh bắt bất hợp pháp và chứng nhận sức khỏe đối với việc nhập khẩu cá tuyết cod của Nga.
Xin mời đăng ký Báo cáo chuyên đề: "Xung đột Nga - Ukraine: Đánh giá tác động đối với thương mại thuỷ sản Việt Nam" để biết thêm chi tiết về thương mại thuỷ sản Việt Nam với 2 thị trường và ảnh hưởng của chiến sự Nga - Ukraine đối với XK thuỷ sản của Việt Nam.
Phương Linh