(vasep.com.vn) Mọi cuộc thi đua, gần tới đích, đa phần nỗ lực tăng tốc để vượt qua đối thủ, nâng cao thành tích. Mọi năm, quý 4 xuất khẩu tôm cá tăng tốc, năm nay, chỉ chạy đều, cũng về đích, sau 365 ngày đầy gian khổ. Kết quả mức độ trung bình, chỉ bằng mức thành quả của hai năm trước. Cộng đồng tôm về đích có nghĩa là còn cầm cự tới ngày cuối của năm! (Dĩ nhiên còn sức lên đường đua năm sau). Về đích nhưng đa phần không thể hiện sự hân hoan, phấn chấn; sự mệt mỏi nhiều hơn.
Ở giữa năm 2023, khi kim ngạch xuất khẩu tôm còn kém hơn 30% so cùng kỳ năm trước, các dự báo vẫn còn lạc quan, có thể về đích ở mức hoàn thành 90% so năm rồi. Bởi dự báo qua quý 3 khó khăn sẽ dần tan đi.
Khó khăn không tan đi như dự báo khiến mức thực hiện doanh số tôm năm 2023 không như kỳ vọng. Thật ra đạt bao nhiêu % chỉ là con số khái quát, chưa nói lên thực chất rõ ràng hoạt động ngành. Đạt thấp mà ngành khỏe còn quý hơn đạt cao mà ngành yếu đi! Cái cần làm rõ là chuỗi giá trị con tôm đang ra sao, mắt xích nào khỏe và mắt xích nào đang sống trong mỏi mòn! Nếu nói sống khỏe, có lẽ không mắt xích nào dám nhận về mình. Nếu nói sống mỏi mòn, chắc chắn là lĩnh vực nuôi tôm.
Năng suất nuôi đã thấp, giá tôm thương phẩm quá thấp, dịch bệnh mới bất ngờ xảy ra; ba xôi nhồi một chõ, hộ nuôi nhỏ lẻ đang sức cùng lực cạn lấy gì chống chọi để tồn tại đây! Một mắt xích đứt thì chuỗi giá trị con tôm cũng bị tác động to lớn chiều không tốt. Cơ quan chức năng liên tục họp bàn lo chống đỡ dịch bệnh trên tôm nuôi, rất tốt. Nhưng cơ quan chức năng cũng hết sức quan tâm làm sao nâng tỉ lệ nuôi thành công thông qua kiểm soát tốt hơn con tôm giống cũng như nguồn nước sạch đủ cho nuôi tôm thì càng căn bản hơn.
Còn lại, giá cả, lĩnh vực chế biến phải nỗ lực vươn tầm hơn nữa thông qua tìm khách hàng, thị trường, mặt hàng mới, tiết kiệm chi phí giảm giá thành tăng sức cạnh. Qua đó có lợi nhuận tốt hơn chia sẻ thông qua giá mua tôm thương phẩm. Thật ra, cũng cần người nuôi tôm tỉnh táo hơn, tổ chức sản xuất trong khả năng, những gì rủi ro lớn không nên theo đuổi. Nói chung, đạt kết quả ngành năm 2023 thấp và ngành đang yếu hơn, cái yếu đó cơ bản xoay quanh mắt xích nuôi tôm.
Về đích, đa phần “vận động viên” đều bị thương nhiều ít! Nhưng dù sao, chúng ta không thể nản lòng. Cũng nói thêm điều an ủi là đội ngũ còn khá chỉnh tề, chưa thấy ai bỏ cuộc. Cái khó bó cái khôn, sau cơn mưa trời lại sáng. Vượt qua khó khăn hai năm qua, chuỗi ngành hàng con tôm đã coi như giữ vững trận địa, tìm thời cơ phản công, phục hồi thôi.
Cái cần bây giờ là các doanh nghiệp (DN) kiểm soát lại sức khỏe mình, chỗ nào yếu cần điều trị thì làm ngay. Kho hàng, công nợ, tài chính, nhân sự… lĩnh vực nào cũng quan trọng, để ngay sau đó phải nhanh chóng thu thập thông tin và từ đó có sách lược mới cho mình, phù hợp hơn, uyển chuyển hơn.
Cuối năm 2022, có một anh bạn khuyên tôi là lúc khó khăn, DN nào cũng có thể phá sản bất ngờ, cho nên chú trọng bán hàng cho đối tác nào trả tiền càng nhanh càng tốt, giảm thiểu rủi ro. Thực tình giờ này tôi phải có lời cám ơn anh bạn đó bởi DN tôi đã tập trung thực hiện theo suy nghĩ này, giữ ổn công nợ. Bài học nữa lúc khó khăn mình và đối tác phải biết hỗ trợ, chia sẻ nhau, nương nhau cùng tồn tại nhưng giữ vững được hệ thống khách hàng của các bên, đợi giông tố qua đi sẽ có nền tảng hồi phục nhanh nhất. Bài học khác là lúc khó khăn nên né đối đầu đối thủ mạnh, tìm thị trường ngách, ít đối thủ… Những điều này tôi ra không phải các doanh nhân tôm không biết, chỉ là muốn nhấn mạnh để lưu tâm hơn chút mà thôi.
Về đích! Cũng nên có ngày tập họp cùng nhau, không hẳn là mừng công thì cũng là dịp chia sẻ vui buồn, kinh nghiệm với nhau. Nhất là sắp tới tôm xuất vào Hoa Kỳ bị kiện chống trợ cấp (CVD), các DN tôm càng cần có sự phối hợp thật tốt, nhằm vượt qua khó khăn mới này. Vạn sự khởi đầu nan! Nhiều năm qua, ngành tôm lúc nào khởi sự đầu năm đối đầu các khó khăn, phức tạp không như nhau. Dạn dày thương trường, bao lần vượt dốc, chúng ta có niềm tin khó khăn hôm nay ngành tôm cũng thêm một lần nữa nêu cao bản lĩnh của mình.
TS. Hồ Quốc Lực - Nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT FIMEX VN
Toàn cảnh sản xuất, XK tôm Việt Nam và vị thế tôm Việt Nam trong bức tranh ngành tôm thế giới trong 6 năm qua cùng với dự báo tới năm 2025, xin đón đọc Báo cáo ngành hàng tôm 2018 - 2023 và dự báo đến năm 2025