(vasep.com.vn) Sơ bộ tình hình xuất khẩu của 3 nguồn cung tôm chính thế giới trong quý đầu năm nay, theo phân tích của ông Willem van der Pijl, nhà sáng lập Shrimp Insights.
Ecuador
XK tôm của Ecuador ghi nhận kết quả tăng trưởng ấn tượng trong vài năm gần đây. Trong khi tất cả các nguồn cung lớn thế giới đều phải vật lộn để duy trì khối lượng xuất khẩu của mình thì Ecuador đã tăng khối lượng xuất khẩu một cách đáng kể mặc dù tốc độ tăng trưởng chậm hơn so với những năm trước. Năm 2023, xuất khẩu tăng 14% và đạt 1,214 triệu tấn. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu của Ecuador năm 2023 giảm 5% xuống chỉ còn dưới 6 tỷ USD.
Trung Quốc vẫn là thị trường quan trọng nhất của Ecuador. Đây là thị trường tiêu thụ phần lớn các sản phẩm đạt chất lượng HOSO của Ecuador. Năm 2023, xuất khẩu từ Ecuador sang Trung Quốc tăng 17%, đạt 714.877 tấn. Trung Quốc chiếm 59% tổng khối lượng xuất khẩu của Ecuador. Xuất khẩu sang châu Âu tăng 18%, trong khi xuất khẩu sang Mỹ tăng 17%.
Khi nhu cầu của Trung Quốc yếu đi, xuất khẩu sang các khu vực khác như Mỹ và EU tăng lên. Xuất khẩu sang các thị trường này tăng đồng nghĩa với việc có nhiều sản phẩm tôm HLSO và sản phẩm tôm bóc vỏ hơn. Trọng lượng sống tương đương của HLSO và tôm bóc vỏ lớn hơn trọng lượng xuất khẩu. Như vậy, nếu xuất khẩu sang Trung Quốc giảm và xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu tăng thì xuất khẩu giảm không nhất thiết đồng nghĩa với việc sản lượng tôm của Ecuador giảm.
Đây là những gì xảy ra vào quý 1/2024. Xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 27%, trong khi xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu tăng lần lượt 33% và 20%. Trong quý 1/2024, so với quý 1/2023, thị phần của thị trường Trung Quốc trong kim ngạch xuất khẩu của Ecuador giảm từ 63% xuống 49%, trong khi thị phần của Mỹ tăng từ 16% lên 22% và của Châu Âu từ 14% lên 18%. Trong khi tổng xuất khẩu của Ecuador trong quý 1/2024 giảm 8%, khối lượng xuất khẩu tương đương với trọng lượng sống có thể không thay đổi hoặc thậm chí cao hơn một chút do tỷ trọng HLSO và các sản phẩm bóc vỏ cao hơn.
Giả sử xu hướng XK trong quý 1 năm nay của Ecuador vẫn tiếp tục và xuất khẩu của nước này sang Mỹ và Châu Âu tăng. Trong trường hợp đó, các nhà cung cấp khác sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt trong phân khúc tôm HLSO và tôm bóc vỏ, đồng thời giá có thể vẫn chịu áp lực.
Ấn Độ
Xuất khẩu tôm của Ấn Độ năm 2023 đạt 712.914 tấn, trái với hầu hết kỳ vọng, tăng 1%, tăng nhẹ so với năm 2022. Khối lượng tôm đông lạnh nguyên liệu tăng 3% trong khi khối lượng tôm giá trị gia tăng (hấp chín và tẩm bột) giảm 13%. Trong số tôm đông lạnh nguyên liệu XK, tôm chân trắng chiếm 78% (tăng 3% so với năm 2022), tôm sú chiếm 5% (tăng 56% so với năm 2022), tôm đánh bắt tự nhiên chiếm 8% (giảm 13% so với năm 2022). Tổng giá trị xuất khẩu giảm từ 5,5 tỷ USD xuống còn 4,9 tỷ USD năm 2023.
Trong quý 1/2024, khối lượng xuất khẩu tôm của Ấn Độ tăng 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Mặc dù thông thường đây là quý có năng suất thấp nhất trong năm nhưng sản lượng tăng nhẹ một lần nữa là dấu hiệu cho thấy tình hình nông nghiệp ở Ấn Độ không tệ như dự kiến.
Sự gia tăng về số lượng chủ yếu xảy ra vào tháng 1 và tháng 2, khi khối lượng xuất khẩu tăng lần lượt 9% và 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Vào tháng 3 năm 2024, lượng xuất khẩu giảm 11% so với cùng kỳ năm ngoái.
XK trong tháng 1 và 2 năm nay, khối lượng XK khẩu tăng lần lượt 9% và 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Tháng 3 năm nay, khối lượng XK giảm 11% so với cùng kỳ năm ngoái.
Quý 1 năm nay, XK tôm chân trắng của Ấn Độ tăng 5%, tôm sú tăng 7% và tôm giá trị gia tăng tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái. XK tôm sú ổn định và XK tôm khai thác tự nhiên tiếp tục giảm 13% so với cùng kỳ năm ngoái.
Giá trị xuất khẩu trung bình trên mỗi kg tôm thẻ L. vannamei thô có xu hướng tích cực trong Quý 1 năm 2024 (Hình 8). Sau khi giảm gần như liên tục vào năm 2023, giá đã tăng nhẹ trong quý đầu tiên của năm. Điều đó cho thấy, giá trị vẫn giảm đáng kể so với quý 1 năm 2024. Tổng giá trị xuất khẩu tôm L. vannamei thô trong quý 1 giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái.
Giá XK trung bình tôm chân trắng nguyên liệu có xu hướng tăng trong quý 1 năm nay. Sau khi giảm liên tục trong năm 2023, giá tăng nhẹ trong quý đầu năm nay.
Về thị trường XK, Ấn Độ tiếp tục XK chủ yếu sang Mỹ và Canada. Quý 1 năm nay, XK tôm Ấn Độ sang 2 thị trường này với tôm chân trắng chiếm tỷ trọng 46% tổng XK tôm của Ấn Độ, tôm sú chiếm tỷ trọng 23%, tôm giá trị gia tăng chiếm 87%. Trong khi Ecuador ngày càng tăng XK sang Mỹ, các nhà XK tôm Ấn Độ phải nỗ lực để giữ thị phần trên thị trường Mỹ.
Đối với tôm sú, mặc dù trong quý 1/2023, Trung Quốc và các thị trường châu Á khác nhập 50% tổng lượng XK. Trong quý 1/2024, giảm xuống còn 36%. Mỹ và EU NK lần lượt 23% và 27% tổng XK tôm sú Ấn Độ trong quý 1/2024.
Người nuôi Ấn Độ chủ yếu tập trung vào kích cỡ lớn, các thị trường châu Á có tiềm năng nhập khẩu tôm Ấn Độ với mức giá dễ chịu. Do vậy, có thể các thị trường này sẽ tăng NK tôm từ Ấn Độ. Vụ nuôi tôm sú bắt đầu trong tháng 2 và kéo dài 8-9 tháng, cao điểm thu hoạch và XK sẽ có thể không diễn ra trước cuối tháng 9 hoặc thậm chí tháng 10 năm nay.
Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của tôm Ấn Độ, chiếm 40-50% tổng kim ngạch xuất khẩu, nhưng Ấn Độ đang mất thị phần vào tay Ecuador. Để kích thích tăng trưởng, nhiều người nuôi tôm Ấn Độ đã chuyển từ tôm thẻ chân trắng sang tôm sú. Sản lượng tôm sú đã vượt 50.000 tấn vào năm 2023 và dự kiến sẽ còn tăng.
Các nhà chế biến tôm Ấn Độ đầu tư vào sản phẩm giá trị gia tăng và chế biến cá để đa dạng hóa sản phẩm. Hầu hết các nhà chế biến tôm Ấn Độ đều tích hợp theo chiều dọc và tập trung tại Andhra Pradesh.
Indonesia
Indonesia chủ yếu XK sang Mỹ tôm chân trắng nguyên liệu và các sản phẩm tôm giá trị gia tăng. Tuy nhiên, sự cạnh tranh mạnh từ Ecuador đang làm lung lay vị trí của Indonesia trên thị trường Mỹ. Indonesia không phải là nhà cung cấp chính các sản phẩm tôm thịt cho Mỹ, tuy nhiên Indonesia vẫn là nguồn cung quan trọng tôm HLSO nguyên liệu (gồm tôm EZP) và các sản phẩm GTGT (tôm hấp và tôm bao bột).
Indonesia cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh từ Ấn Độ, nhất là các sản phẩm tôm hấp và tôm bao bột vì Ấn Độ đang có mục tiêu đa dạng hóa các sản phẩm GTGT. Indonesia dường như không thể đa dạng thị trường XK với các sản phẩm tôm chân trắng nguyên liệu và tôm GTGT. Mặc dù Trung Quốc đôi khi nhập số lượng lớn nhưng nhu cầu từ Trung Quốc không ổn định. Các thị trường châu Á khác và EU thường không nhập nhiều tôm Indonesia.
Các sản phẩm tôm khác như tôm sú và tôm khai thác tự nhiên lại có xu hướng khác. Indonesia XK tôm sú và tôm tự nhiên chủ yếu sang châu Á (khoảng 50%), nhất là Nhật Bản. Nhưng trong năm 2022 và 2023, Trung Quốc đã tăng mạnh NK từ Indonesia. Trung Quốc là thị trường quan trọng nhất của Indonesia. Trong bối cảnh áp lực cạnh tranh tăng mạnh tại Mỹ, nhu cầu của Trung Quốc đối với tôm Indonesia là một tín hiệu tốt cho nước này.
Quý 1/2024, XK tôm Indonesia giảm 8% so với cùng kỳ. XK tôm chân trắng giảm 18%, tôm GTGT giảm 3%, tôm sú giảm 12%, XK tôm nguyên liệu đông lạnh khác tăng 20%.