Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU và bài toán nguyên liệu

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, giá trị XK cá ngừ của Việt Nam sang EU tính đến hết ngày 15/8/2024 tăng 28% so với cùng kỳ năm 2023, đạt hơn 133 triệu USD. Tại khối thị trường này, cá ngừ đóng hộp đang là sản phẩm chủ lực, chiếm gần 39% tổng kim ngạch xuất khẩu sang EU.

Trong 5 tháng đầu năm, cá ngừ đóng hộp là nhóm sản phẩm duy trì được đà tăng tốt trong 5 tháng đầu năm. Tuy nhiên kể từ tháng 6 trở lại đây, XK nhóm sản phẩm này đang sụt giảm liên tục và ngày càng giảm sâu. XK sang các thị trường NK cá ngừ đóng hộp của Việt Nam trong khối EU như Đức, Hà Lan, Ba Lan hay Italy đều đang giảm trong giai đoạn này.

Theo các DN, nguyên nhân của sự sụt giảm này ngoài việc hạn ngạch ưu đãi thuế quan đang hết dần thì các DN đang gặp khó khăn về nguồn cung cá ngừ vằn có xuất xứ thuần túy (nguyên liệu chủ lực của ngành chế biến và xuất khẩu cá ngừ đóng hộp).

Theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ 19/5/2024) quy định về kích cỡ chiều dài nhỏ nhất cho phép khai thác đối với cá ngừ vằn là 0,5m. Quy định này đang khiến cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá ngừ không mua được nguyên liệu cá ngừ đúng theo quy định mới, một số doanh nghiệp cá ngừ đã dừng hoàn toàn việc thu mua nguyên liệu cá ngừ vằn khai thác trong nước của ngư dân do không đảm bảo kích cỡ 100% đạt 0,5 mét trở lên. Hầu hết các cảng cá hiện nay đã ngừng xác nhận nguyên liệu (giấy S/C) cho các lô hàng cá ngừ vằn do kích thước cá khai thác nhỏ hơn quy định của Nghị định 37.

Do đó, hiện nay nguồn nguyên liệu thuần túy dự trữ đã cạn, các DN phải chuyển sang sử dụng nguồn nguyên liệu NK. Và với nguồn nguyên liệu này thì các đơn hàng cá ngừ đóng hộp của Việt Nam XK sang EU sẽ phải chịu thuế cao và khó lòng cạnh tranh được với các nước như Ecuador hay Philippines. DN đứng trước nguy cơ mất thị trường.