Nguồn cung cá ngừ nguyên liệu trong nước giảm sẽ kìm hãm xuất khẩu

Xuất khẩu thịt/loin cá ngừ đông lạnh tăng, cá ngừ đóng hộp giảm

XK các nhóm mặt hàng cá ngừ của Việt Nam tính lũy 6 tháng đầu năm 2024 đều đang tăng so với cùng kỳ. Tuy nhiên, trong khi giá trị XK các sản phẩm thịt/loin cá ngừ đông lạnh trong tháng 6/2024 đạt mức cao nhất từ đầu năm, đạt hơn 44 triệu USD tăng 29% so với cùng kỳ, và có xu hướng ngày càng tăng. XK cá ngừ đóng hộp lại giảm, giá trị XK trong tháng 6/2024 chỉ đạt hơn 17 triệu USD, giảm 11%.

Tại các thị trường, XK cá ngừ sang các thị trường chính như Mỹ, EU hay Israel vẫn tiếp tục tăng trong tháng 6, lần lượt là 18%, 56% và 50%. Đáng chú ý tại khối thị trường EU, XK cá ngừ sang Italy và Hà Lan đang tăng “phi mã” ở mức 3 con số, trong khi XK sang Đức lại giảm.

Cùng với đó, XK cá ngừ sang Nga cũng đang tăng phi mã ở mức 3 con số trong tháng 6. Với sự tăng trưởng cao liên tục từ đầu năm, Nga đang trở thành 1 trong 5 thị trường NK nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam.

Trái với xu hướng XK sang 3 thị trường kể trên, XK sang khối thị trường các nước tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) giảm trong tháng 6. Giá trị XK sang khối thị trường này trong tháng 6 chỉ đạt gần 9 triệu USD, giảm 12%.

Hiện tại, nhu cầu của các thị trường đang ngày càng tăng vì để chuẩn bị cho dịp lễ cuối năm, và đây sẽ là cơ hội cho các DN.

Doanh nghiệp thiếu nguyên liệu có xuất xứ thuần túy

Tuy nhiên, theo các DN xu hướng tăng trưởng XK cá ngừ sang các thị trường kể trên đang khó có thể duy trì được.

Ngày 04/4/2024, Nghị định số 37/2024/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP ngày 8/3/2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản có hiệu lực, đang có một vấn đề, đó là kích cỡ tối thiểu của cá ngừ vằn cho phép khai thác hiện nay quy định trong Nghị định 37 là 0,5m (tương đương trọng lượng từ 5kg đến 7kg). Tuy nhiên sản lượng cá ngừ đạt kích cỡ này thực tế rất thấp. Theo đó, khi Nghị định 37 có hiệu lực, tất cả các cảng cá không dám cấp xác nhận nguyên liệu đối với cá ngừ vằn nhỏ hơn kích cỡ khai thác này. Và điều này sẽ khiến cho nguồn cung cá ngừ vằn trong nước giảm. Đồng nghĩa với đó, Doanh nghiệp không có nguồn nguyên liệu có xuất xứ thuần túy để sản xuất.

Hiện tại, XK vẫn tăng là do lượng cá ngừ vằn nguyên liệu dự trữ tại các doanh nghiệp đã được cấp giấy xác nhận vẫn còn, tuy nhiên lượng nguyên liệu dự trữ này cũng đang cạn dần. Doanh nghiệp sẽ phải gia tăng NK từ nguồn cung ngoài nước. Tuy nhiên, nửa cuối năm thường là thời gian DN phải tăng cường sản xuất cho các đơn hàng XK sang các thị trường lớn như EU, để được hưởng ưu đãi thuế qua khi hạn ngạch được mở lại vào đầu năm sau.

Bên cạnh đó, quy định về bảo tồn của Liên minh châu Âu (EU) không đề cập kích thước tối thiểu của cá ngừ vằn mà chỉ áp dụng với một số loài nhạy cảm; kích thước tối thiểu cũng thay đổi khác nhau tùy từng vùng biển và nguồn lợi tại khu vực đó. EU bảo vệ nguồn lợi thủy sản bằng biện pháp quy định hạn ngạch, thời gian cấm biển… chứ không chỉ quy định bằng kích thước tối thiểu được khai thác. Các tàu cá của nước ngoài vẫn đánh bắt cá ngừ vằn dưới 1,5 kg và vẫn được cấp chứng nhận thủy sản khai thác.

Do đó, nếu Việt Nam không nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc khó khăn này cho doanh nghiệp, thì chẳng mấy chốc chúng ta sẽ bị mất thị trường XK.