(vasep.com.vn) Trong môn thể thao bóng đá, thẻ vàng thay cho lời lời cảnh báo với một cầu thủ do lỗi hành xử và cầu thủ đó có thể bị đuổi ra khỏi sân nếu nhận thẻ vàng thứ 2 hoặc thẻ đỏ tiếp theo. Có vẻ như hệ thống xử phạt này cũng đang làm việc rất tốt khi áp dụng trong việc chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU).
Liên minh Châu Âu (EU) là thị trường nhập khẩu các sản phẩm thủy sản lớn nhất thế giới và ước tính giá trị toàn cầu của các sản phẩm thủy sản đánh bắt IUU khoảng 11-22 tỷ USD/năm. Mỗi năm có từ 11 – 26 triệu tấn thủy sản bị đánh bắt bất hợp pháp, chiếm ít nhất 15% sản lượng đánh bắt của thế giới.
Với mục đích đảm bảo không có các sản phẩm đánh bắt IUU nào tiếp cận được thị trường EU, Ủy ban Châu Âu (EC) đã ban hành Đạo luật chống khai thác IUU vào năm 2010, trong đó các sản phẩm hải sản được xác nhận bởi nước xuất khẩu hay nước mà tàu mang quốc tịch. Tổ chức này chịu nhiệm cho các hoạt động đánh bắt IUU trong phạm vi quyền hạn của mình và thường xuyên đưa ra danh sách các tàu khai thác IUU dựa trên thông tin được cung cấp bởi các tổ chức quản lý nghề cá khu vực (RFMOs) – các tổ chức quốc tế được thành lập bởi các quốc gia hưởng lợi từ hoạt động đánh bắt trong một khu vực.
Các nước coi thường việc đánh bắt IUU trước tiên sẽ bị cảnh báo và nhận thẻ vàng. Ở giai đoạn này, được gọi là nhận dạng trước, EC sẽ mở một cuộc đối thoại chính thức với nước đó và quan sát tình hình trong ít nhất 6 tháng. Nếu nước này cho thấy sự cải thiện trong các nỗ lực chống khai thác IUU, thời gian quan sát sẽ tiếp tục cho đến khi thẻ vàng cuối cùng được gỡ bỏ.
Các nước không cho thấy tiến bộ thoả đáng sau thời gian giám sát được xác nhận hoặc phân loại là không hợp tác sẽ nhận thẻ đỏ. Các sản phẩm hải sản từ những nước này sẽ bị cấm xuất khẩu sang EU. Cuối cùng nước này sẽ bị đưa vào danh sách đen, nghiêm cấm các sản phẩm thuỷ sản được đánh bắt bởi các đội tàu khai thác hoạt động mang quốc tịch của nước nằm trong danh sách đen này. Các công ty thuỷ sản của EU cũng bị cấm hoạt động tại các nước này.
Vào năm 2016, các nước thành viên của ASEAN đã cũng nhau tuyên bố chống đánh bắt IUU và cam kết tăng cường hoạt động đánh bắt bền vững trong khu vực trong diễn đàn Hợp tác Khu vực của Trung tâm Phát triển Nghề cá Đông Nam Á – ASEAN (SEAFDEC) tổ chức tại Thái Lan. Sự liên kết này nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh cho ngành thuỷ sản của ASEAN và tuân thủ theo các tiêu chuẩn và quy định quốc tế.
Tại cuộc hội thảo, Tiến sĩ Theerapat Prayurasid, Thư ký Thường trực của Bộ Nông ngiệp và Hợp tác xã Thái Lan, đã tuyên bố IUU là mối đe doạ nghiêm trọng đối với sự phát triển bền vững của các nguồn lợi thuỷ sản và môi trường biển. Ông cho biết chống khai thác IUU rất phức tạp vì các nguồn lợi thuỷ sản đang được chia sẻ bởi nhiều nước và các sản phẩm thuỷ sản được giao dịch trong các khu vực trước khi xuất khẩu.
Thẻ vàng
Giải quyết vấn đề đánh bắt IUU đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan tại nhiều nước khác nhau. Các chương trình giám sát, kiểm soát và kiểm tra (MSC) cần được tăng cường, và khả năng truy xuất nguồn gốc các sản phẩm hải sản và thuỷ sản khác cần được tăng cường trước nguy cơ nhiều nước ASEAN phải nhận thẻ vàng từ EC.
Theo báo cáo truyền thông, 3 vùng biển nằm trong khu vực này có xu hướng khai thác IUU gồm Vịnh Thái Lan, các vùng biển của Indonesia và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Malaysia. Bộ Thuỷ sản Malaysia tuyên bố rằng nước này đã mất tới 1,4 tỷ USD vì khai thác bất hợp pháp mỗi năm. Tuy nhiên, các nước thành viên khác của ASEAN cũng đã báo cáo các trường hợp đánh bắt IUU.
Philippines đã nhận thẻ vàng vào năm 2014 nhưng nước này đã tìm cách gỡ bỏ thẻ vàng vào tháng 4/2015. Campuchia đã nhận thẻ vàng vào tháng 12/2012 và đã bị hạ cấp vào danh sách đen của EC vào tháng 3/2014, và các sản phẩm thuỷ sản được đánh bắt bởi các tàu mang quốc tịch của Campuchia đã bị cấm nhập khẩu vào EU.
Việt Nam đã nhận thẻ vàng vào tháng 10/2017 và đang cố gắng để gỡ bỏ thẻ vàng này vì ngành xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam đang phát triển mạnh. Trong tháng 5/2019, một Uỷ ban quốc gia đặc biệt đã được thành lập và một Phó thủ tướng đã được trao quyền chỉ đạo và điều phối uỷ ban này. Việt Nam cũng đã thành lập Quỹ Bảo vệ và Phát triển Nguồn lợi Thuỷ sản và thực hiện nhiều biện pháp mang tính lâu dài khác. Chính phủ đã liên tục và liên tục đấu tranh mạnh mẽ đối với hoạt động khai thác IUU thông qua truyền thông, luật pháp và các biện pháp kỹ thuật, theo các khuyến nghị từ phái đoàn EC.
Bất chấp các kế hoạch và chiến lược lớn trong ASEAN để chống khai thác IUU trong khu vực như đã nêu trong Kế hoạch Chiến lược Hợp tác của ASEAN về thuỷ sản từ năm 2016 – 2020 đã được thông qua vào năm 2018, đánh bắt bất hợp pháp vẫn còn diễn ra tại Đông Nam Á.