(vasep.com.vn) Ecuador và Peru đang dẫn đầu cuộc chiến chống đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) mà đội tàu đánh cá Trung Quốc thực hiện quanh năm ở khu vực Mỹ Latinh.
Hoạt động đánh bắt cá IUU đã làm suy giảm trữ lượng cá trên toàn cầu trong thập kỷ qua. Loại tội phạm này được xếp hạng là ngành công nghiệp bất hợp pháp lớn thứ 6 sau hàng giả và buôn bán ma túy và tạo ra doanh thu khổng lồ hàng năm khoảng 36 tỷ USD, chiếm 1/5 sản lượng đánh bắt hải sản trên toàn thế giới.
Theo tờ Economist, đội tàu Trung Quốc kiểm soát 80% tàu nước ngoài ở vùng biển Nam Mỹ, làm trầm trọng thêm tình trạng lạm thác nguồn lợi hải sản. Đội tàu này cũng gây ra tổn thất nặng nề hàng năm và ảnh hưởng đến nền kinh tế thủy sản của địa phương cũng như an ninh lương thực của hành tinh.
Khoảng 1/3 đội tàu đánh cá Trung Quốc, bao gồm hơn 3.000 tàu, đánh bắt mực trong 6 tháng ở khư vực Đại Tây Dương gần Nam Mỹ và 6 tháng nữa ở Thái Bình Dương, gần Ecuador, Peru và Chile. Vào tháng 12, hạm đội này ở ngoài khơi bờ vùng biển Ecuador. Để đáp lại, các nước trong khu vực đang thực hiện các biện pháp chống lại tội phạm này.
Nỗ lực phối hợp
Ecuador dẫn đầu các hoạt động chống lại đội tàu Trung Quốc vào năm 2020, khi 340 tàu bị bắt khi đánh bắt các loài dễ bị tổn thương ở phía nam Quần đảo Galápagos. Tổng thống lúc đó là Lenin Moreno cam kết bảo vệ các đảo và bước đầu tiên là yêu cầu Trung Quốc chấm dứt các hành vi xâm nhập bất hợp pháp này. Peru cũng đã sớm làm theo.
Trong 3 năm qua, hạm đội Trung Quốc vẫn hoạt động trong phạm vi khoảng 100 km trong vùng biển thuộc chủ quyền của Ecuador và Peru. Cả 2 nước đều dẫn đầu một liên minh khu vực với Chile, Colombia, Panama và Costa Rica để giải quyết vấn đề đánh bắt IUU bằng cách triển khai các nền tảng giám sát và kiểm soát công nghệ cao.
Các loài bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi việc đánh bắt trái phép là cá nục heo (dorado) và cá ngừ ở Ecuador, cùng với mực khổng lồ. Nhiều loài trong số này được xuất khẩu sang các nước khác.
Ngoài ra, quan hệ đối tác quản lý nghề cá bền vững, một thỏa thuận liên ngành chung giữa Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) và Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), đã hỗ trợ Colombia, Ecuador và Peru trong cuộc chiến chống lại hoạt động đánh bắt IUU. USAID cho biết, sự hợp tác này nhằm tăng cường năng lực của chính phủ trong việc thực hiện Thỏa thuận về các biện pháp của các quốc gia có cảng (PSMA) và thúc đẩy quản lý bền vững các loài sinh vật biển và hệ sinh thái quan trọng.
Mỹ hỗ trợ hoạt động ở Nam Mỹ bằng thiết bị và cảm biến công nghệ cao. Năm 2020, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Mỹ bắt đầu tuần tra cùng với Hải quân Ecuador. Kể từ năm 2022, Bộ Ngoại giao Mỹ đã huy động được gần 30 triệu USD cho các chương trình chống đánh bắt IUU.
Peru
Cho đến giữa những năm 2020, các cảng Peru là chìa khóa phục vụ hạm đội Trung Quốc ở Nam Thái Bình Dương. Vào tháng 8/2020, Peru đưa ra quy định yêu cầu bổ sung các thiết bị vệ tinh trên các tàu nước ngoài đến cảng của mình để theo dõi chính xác hơn các tuyến đường của tàu trước khi nhập cảnh.
Tuy nhiên, Giám đốc Nghề cá của tổ chức phi chính phủ bảo tồn Oceana Peru, cho biết cho đến năm 2023, hơn 70 tàu Trung Quốc đã vào cảng Peru mà không có thiết bị vệ tinh bổ sung theo yêu cầu của chính quyền, do lách luật.
Theo dữ liệu từ Bộ Sản xuất Peru cung cấp, hầu hết các tàu vào cảng để thay đổi thuyền viên, một số để gia hạn giấy chứng nhận. Có dấu hiệu cho thấy một số tàu này đang ở xưởng đóng tàu Callao.
Trung Quốc tìm cách đưa ra quyết định có lợi cho mình. Nước này đã tạo áp lực, bao gồm cả từ đại sứ Trung Quốc tại Lima, nhằm nới lỏng quy định về thiết bị vệ tinh, trong khi chính phủ Peru và Trung Quốc thảo luận về việc cập nhật Hiệp định Thương mại Tự do (FTA). Rõ ràng là cuộc đàm phán đang diễn ra trong lĩnh vực đó.
Chống đánh bắt IUU
Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ đã triển khai đến Peru trong Chiến dịch Lá chắn phương Nam 2023, như một phần trong nỗ lực của các quốc gia thuộc Công ước Tổ chức quản lý nghề cá khu vực Nam Thái Bình Dương nhằm giám sát hoạt động đánh bắt hải sản ở vùng biển khơi và chống lại hoạt động đánh bắt IUU.
GALAPEX 2023, một cuộc tập trận chung, đa quốc gia định kỳ do Ecuador tổ chức và tiến hành gần Quần đảo Galápagos, đã diễn ra. Hải quân Ecuador cho biết lực lượng hải quân từ Ecuador, Peru, Mỹ và 11 quốc gia đối tác đã tìm cách cải thiện khả năng tương tác để vô hiệu hóa các hoạt động đánh bắt hải sản bất hợp pháp.