(vasep.com.vn) Theo báo cáo mới đây của Liên minh Chống khai thác IUU của EU, “Chương trình cảnh cáo bằng thẻ” của EU, chương trình nhằm cảnh báo và đưa ra biện pháp trừng phạt với các nước ngoài khối EU không hợp tác trong việc chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), đã làm giảm tỷ lệ khai thác IUU và thúc đẩy cải thiện pháp luật, tuân thủ và triển khai các biện pháp thực thi tại một số quốc gia bị cảnh cáo. Tuy nhiên, nếu không đẩy mạnh sự minh bạch trong nghề cá trên toàn cầu và sự tham gia nhiều hơn của các bên, đại dương vẫn tiếp tục có nguy cơ bị đánh bắt IUU.
Đánh bắt IUU ảnh hưởng tới tính bền vững của nghề cá thế giới; làm cạn kiệt nguồn lợi thuỷ sản; tiêu tốn của nền kinh tế toàn cầu hàng tỷ đô mỗi năm; làm sai lệch các đánh giá khoa học; và tước đoạt sinh kế của cộng đồng ngư dân.
Chương trình cảnh cáo bằng thẻ này là phần chính trong quy định về IUU của EU. Chương trình này cho phép EU bắt đầu đối thoại không chính thức với các nước ngoài khối EU về việc nếu không có hành động nỗ lực chống đánh bắt IUU và cuộc đối thoại có thể trở thành cảnh báo chính thức bằng thẻ (thẻ vàng) kèm theo một quy trình đối thoại chính thức. Sau đó, EU có thể đưa ra “thẻ đỏ” nếu một quốc gia không thực hiện các hành động thích hợp nhằm giải quyết các thiếu sót mà EU đã chỉ ra, hoặc một “thẻ xanh” nếu quốc gia đó đã giải quyết thành công các khuyến nghị của EU. Các nước bị “thẻ đỏ” bị cấm XK thuỷ sản sang EU và các tàu của EU không được hoạt động trong vùng biển của họ cho tới khi thẻ được thu hồi.
Báo cáo mới nhất của Liên minh chống khai thác IUU của EU cho biết, chương trình cảnh báo bằng thẻ của EU, có hiệu lực từ năm 2010, đã mang lại những tiến triển thực sự trong việc cải thiện việc quản lý nghề cá, cụ thể là tại các nước như Belize, Papua New Guinea, quần đảo Solomon và Thái Lan. Chương trình này đã trao quyền cho các chính phủ để điều chỉnh các ngư dân đánh bắt bất hợp pháp đang khai thác tại các vùng biển quốc gia vì điều này có thể đe doạ nền kinh tế và sinh kế của địa phương. Chương trình này cũng giúp đưa vấn đề về khai thác IUU trở thành vấn đề quan trọng, tạo ra áp lực khiến các nước phải hành động trong phạm vi của nước bị cảnh cáo thẻ và quốc tế.
Báo cáo cho thấy trong 1 năm bị nhận thẻ, các cải tiến quy mô lớn xung quanh hoạt động quản lý nghề cá đã được thực hiện tại cả 4 quốc gia nghiên cứu điển hình. Điều này bao gồm việc tăng cường phân bổ nguồn lực rộng rãi cho việc theo dõi, kiểm soát nhằm đảm bảo sự giám sát trên biển nhiều hơn. Việc này thể hiện sự cam kết chắc chắn từ các quốc gia bị cảnh cáo thẻ trong việc giải quyết hoạt động đánh bắt IUU đồng thời tăng cơ hội việc làm tại địa phương. Ví dụ, sau khi nhận thẻ vàng vào tháng 12/2014, số lượng nhân viên kiểm ngư tại quần đảo Solomon đã tăng gấp đôi. Tại Thái Lan, hiện có hơn 4.000 cán bộ đang làm công tác giám sát và kiểm soát nghề cá sau khi nước này bị nhận thẻ vàng vào tháng 4/2019.
Báo cáo nhấn mạnh rằng, mặc dù các biện pháp dựa trên thương mại có thể là một phương tiện hiệu quả trong việc cải thiện hoạt động quản lý nghề cá, nhưng việc đối thoại, nâng cao năng lực và hỗ trợ kỹ thuật từ phía EU mới là nền tảng cho sự thành công của chương trình cảnh báo bằng thẻ này. Việc nhấn mạnh vào những vấn đề này đã cho phép các quốc gia được kiểm tra vừa thực thi các quy định mới vừa thực thi các quy định hiện hành của quốc gia. Một số quốc gia đã trở nên quyết đoán hơn trong việc xử phạt các hoạt động đánh bắt bất hợp pháp và không khai báo. Ví dụ, tại Belize, các vi phạm nghiêm trọng sẽ bị xử phạt từ 50.000 – 3 triệu USD và tại Thái Lan, hơn 3 triệu EUR đã được thu về từ việc xử phạt các vi phạm của đội tàu nước ngoài vào năm 2018.
Cuối cùng, báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải đối thoại và giám sát cả các quốc gia đang nhận thẻ và những quốc gia đã được gỡ thẻ. Cuộc chiến chống đánh bắt IUU đòi hỏi các nước cam kết lâu dài đối với hoạt động khai thác hợp pháp và liên tục kể cả khi thẻ được dỡ bỏ.
Những nỗ lực được thực hiện để chống đánh bắt IUU trên toàn thế giới là rất quan trọng. Liên minh chống đánh bắt IUU của EU đang ủng hộ một số biện pháp nhằm tăng cường tính minh bạch trong nghề cá toàn cầu, bao gồm việc công bố nhận dạng của các tàu, các hoạt động, dữ liệu đánh bắt và sở hữu của các tàu. Ngoài ra điều quan trọng là xác định nguồn lực mới và bổ sung để tăng cường năng lực của EC trong việc thực thi chương trình cảnh báo bằng thẻ và duy trì vai trò dẫn đầu của EU trong việc chống đánh bắt IUU trên toàn cầu. Các biện pháp hài hoà, có tác động lâu dài như chương trình cảnh báo bằng thẻ này, được tạo ra thông qua sự hợp tác giữa các chính phủ, ngành công nghiệp và các tổ chức phi chính phủ, là chìa khóa để bảo vệ đại dương của chúng ta và chấm dứt khai thác IUU trên toàn thế giới.