Xuất khẩu tôm sang Trung Quốc: Hàng chế biến chỉ chiếm 4%

10 tháng đầu năm 2013, Việt Nam XK thủy sản sang 156 thị trường. Top 10 thị trường lớn nhất gồm: Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, ASEAN, Australia, Brazil, Mexico, Nga vẫn chiếm 85% tổng giá trị XK của Việt Nam như năm ngoái, tuy nhiên đã có sự thay đổi đáng kể về thứ tự và tỷ trọng của các thị trường trong tổng XK thủy sản của Việt Nam.

Trong đó, Nhật Bản giảm 0,6% tỷ trọng, EU giảm 1,5%, Hàn Quốc giảm 1,2%, trong khi Mỹ tăng 2% và Trung Quốc tăng 1,6%. Sự thay đổi này đã đưa Trung Quốc vượt qua Hàn Quốc lên vị trí thứ 4 trong các thị trường NK thủy sản Việt Nam. Xét theo thị trường đơn lẻ, Trung Quốc chỉ đứng sau Mỹ và Nhật Bản.

Xuất khẩu thủy sản sang các thị trường 10 tháng đầu năm 2013 (triệu USD)
Thị trường	QI/2013	QII/2013	QIII/2013	% so với 2012	T1-10/2013	% so với 2012
Nhật Bản	211,162	294,637	310,945	+9,7	816,744	+2,6
Mỹ	237,868	371,380	448,767	+35,2	1.240,970	+21,9
EU	237,162	275,141	320,458	+10,0	967,926	+1,29
Đức	45,230	44,660	58,651	+13,3	171,179	+3,5
Italia	29,820	38,973	38,248	-2,3	122,621	-4,1
Anh	23,449	31,716	44,350	+40,3	119,271	+29,3
Hà Lan	27,256	31,734	34,211	+0,02	105,348	-10,2
Tây Ban Nha	29,718	31,458	29,213	-6,7	100,807	-10,6
Hàn Quốc	82,689	107,926	139,640	+8,7	394,212	-4,4
Ôxtrâylia	38,274	42,310	58,728	+3,2	165,508	+4,5
Trung Quốc	98,480	132,345	159,249	+39,8	462,393	+36,7
trong đó: - Hồng Kông	27,061	31,865	32,977	-2,1	103,605	-7,7
ASEAN	80,992	94,215	104,603	+10,5	319,080	+11,2
Braxin	24,675	27,205	28,106	+59,6	92,687	+60,3
Mêhicô	28,469	27,606	22,545	-7,5	86,786	-0,1
Nga	11,694	16,728	29,642	+40,4	76,757	-3,8
Các TT khác	209,520	248,977	278,009	+8,2	834,814	+3,2
Tổng cộng	1.260,987	1.638,470	1.900,691	+17,3	5.575,964	+9,1

Tổng XK thủy sản sang Trung Quốc 10 tháng đầu năm đạt 462 triệu USD, tăng 37%, trong đó XK tôm tăng gần 50% đạt 310 triệu USD, chiếm 67% tổng giá trị XK thủy sản Việt Nam sang thị trường này. Riêng trong tháng 10, XK tôm sang Trung Quốc tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. XK tôm tăng mạnh nhất và tăng liên tục qua các tháng (tăng 25- 115%). Thậm chí có một vài tháng trong năm nay, Trung Quốc vượt qua cả EU về giá trị NK tôm từ Việt Nam.

Theo Báo cáo Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam quý III/2013, XK thủy sản sang Trung Quốc quý III/2013 đạt 159 triệu USD, tăng 40%, trong đó tôm đạt 109 triệu USD.

XK tôm sang Trung Quốc tăng mạnh không phải là tín hiệu đáng mừng trong bối cảnh thiếu nguồn nguyên liệu cho những thị trường có nhu cầu và giá NK cao như Mỹ, Nhật Bản và EU. Bên cạnh nguồn tôm xuất chính ngạch, tình trạng thương lái thu mua tôm nguyện liệu bất kể cỡ tôm và chất lượng để đưa sang Trung Quốc đã đến mức báo động và đang làm loạn thị trường tôm nguyên liệu trong nước. Tình trạng này kéo dài sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho sản xuất, XK tôm của Việt Nam trong khi tôm hiện là sản phẩm “cứu cánh” cho thủy sản XK của cả nước.

Không thể cạnh tranh trong thu mua tôm nguyên liệu với thương lái đã khiến nhiều DN “mắc kẹt” với những hợp đồng đã ký với nhà NK vì trước đây. Bên cạnh đó là nguy cơ không kiểm soát được chất lượng nguyên liệu, đặc biệt là dư lượng kháng sinh và tạp chất, có thể làm ảnh hưởng đến hình ảnh con tôm Việt Nam, ảnh hưởng đến sự nỗ lực chung của Nhà nước và các DN trong thời gian qua về vấn đề kiểm soát kháng sinh, chất lượng tôm nuôi.

Trong cơ cấu sản phẩm tôm XK của Việt Nam, tôm chế biến chiếm tỷ trọng 31%, tôm nguyên liệu đông lạnh chiếm 69%, trong khi tỷ lệ XK sang Trung Quốc lần lượt là 3,6% và 96,3% cho thấy ngành tôm đang bị lệ thuộc vào thị trường dễ biến động này, lãng phí nguồn nguyên liệu chế biến hàng GTGT xuất sang các thị trường khác.