(vasep.com.vn) Quý I/2012, XK cá tra của cả nước đạt 161.202 tấn giá trị 425 triệu USD, tăng lần lượt 5,3% và 13% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, kết quả này không thật sự phản ánh xu hướng đi lên của ngành hàng cá tra hiện nay vì XK tăng nhưng lợi nhuận mang lại từ con cá tra ngày càng không tương xứng với giá trị XK. XK cá tra sang hầu hết thị trường đều tăng nhưng trên thực tế khối lượng XK không tăng nhiều so với năm trước và cho dù giá XK có tăng chút ít, 2,61 USD/kg, tăng 6,1% so với giá XK trung bình cùng kỳ năm 2011 (2,46 USD/kg) nhưng cũng không theo kịp sự gia tăng của các chi phí đầu vào như giá nguyên liệu, thức ăn, điện, lãi suất, xăng dầu và các loại phí...
Tình hình sản xuất nguyên liệu và XK cá tra trong quý I/2012 có 8 vấn đề nổi bật sau:
1. Giá cá tra nguyên liệu và con giống đều ở mức có lợi cho người nuôi
- Giá cá tra nguyên liệu thời gian qua trồi sụt liên tục, dao động từ 23.500 – 29.000 đồng/kg.
- Giá cá tra nguyên liệu trong tháng 1 và tháng 2 luôn ở mức cao, có thời điểm đạt 28.500-29.000 đồng/kg.
- Đến cuối tháng 2 và trong tháng 3, giá cá tra nguyên liệu bắt đầu sụt giảm và dao động quanh mức 25.000-26.000 đồng/kg.
- Giá nguyên liệu tăng cao khiến người dân tiếp tục đầu tư nuôi. Tuy nhiên, nhu cầu giống phục vụ cho sản xuất tại thời điểm đầu tháng 2 tăng khoảng 50% so với cùng thời điểm này năm trước.
- Nguồn cá giống thiếu hụt lên đến 70% so với nhu cầu thả nuôi của bà con nông dân. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của lũ kéo dài và sau đó là không khí lạnh làm cho việc sản xuất và ươm nuôi cá giống cũng gặp khó khăn trong khi giá nguyên liệu lại tăng cao.
2. Khó tiếp cận vốn ngân hàng, lãi suất cao
- Trong quý I, thiếu vốn là khó khăn lớn nhất trong hoạt động sản xuất kinh doanh cá tra bao gồm cả người nuôi và DN chế biến XK. Tuy ngân hàng có đầu tư tài chính cho nghề nuôi cá tra nhưng không đáng kể vì chủ yếu ngân hàng cho vay vốn ngắn hạn, song không thể lấy vốn ngắn hạn đầu tư cho dài hạn vì vụ nuôi cá tra bây giờ không chỉ từ 4 đến 6 tháng mà do những khó khăn trong quá trình nuôi - nhất là do thiếu tiền mua thức ăn nuôi cá (vốn vẫn đang tăng đến mức chóng mặt!) - nên nhiều khi người nuôi cá buộc cũng phải nuôi theo lối “cầm chừng” kéo dài đến 9 - 10 tháng, làm tăng thêm chi phí nuôi, ảnh hưởng đến lợi nhuận và hệ quả là có những lúc làm nản lòng cả người nuôi cá lẫn DN chế biến.
- Khó khăn lớn nhất của DN là tiếp cận nguồn vốn vay lãi suất thấp. Mặc dù lãi suất đã giảm còn 14,5%/năm từ đầu năm 2012 nhưng DN rất khó vay được tiền với lãi suất này. Hiện nay DN đang phải vay với mức lãi suất phổ biến từ 15 - 19%/năm, trong đó rất ít DN có thể vay được với mức lãi 15%. Với mức lãi lên đến 19 - 20%/năm thì hầu như không có DN nào dám liều lĩnh vay vốn trong tình hình thị trường XK khó khăn như hiện nay vì cho dù DN có hoạt động tốt đến đâu đi nữa thì cũng chỉ đủ để trả lãi vay và cho các chi phí khác mà không có lãi để tiếp tục phát triển.
3. Tỷ trọng XK cá tra sang EU giảm 20%
- XK cá tra sang EU trong quý I/2012 đạt 41.525 tấn với giá trị 112,572 triệu USD, giảm 14,8% về khối lượng và 12,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2011.
- EU là thị trường lớn nhất của XK cá tra trong Quý I/2012 với tỷ trọng: 26,4%, giảm so với cùng kỳ 2011 là 33,1%.
Có 2 nguyên nhân chính:
+ DN giảm XK cá tra sang thị trường này do lo ngại khả năng thanh toán của các nhà NK, đồng thời giá XK thấp cũng khiến nhiều DN không tiếp tục XK sang thị trường này.
+ Nhu cầu của Châu Âu cũng giảm đáng kể từ khi thị trường này lâm vào khủng hoảng nợ công và khó khăn về tính tế, tài chính.
-Giá XKTB quý I/2012: 2,68 USD/kg, tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2011: 2,55 USD/kg.Mặc dù giá trung bình XK cá tra sang EU có tăng chút ít so với cùng kỳ nhưng mức tăng này vẫn chậm hơn so với mức tăng của giá nguyên liệu. Vì vậy, với mức giá này DN khó có lời vì giá nguyên liệu trong nước ở mức 28.000 đồng/kg.
- Giá trị NK cá tra từ Việt Nam của khối EU trong tháng 1 giảm mạnh nhất, trong tháng 2 và 3 mức độ giảm đã ít hơn, chủ yếu nhờ sự khởi sắc trở lại của thị trường Tây Ban Nha. XK sang Italia cũng tăng khả quan đưa thị trường này vào top 4 thị trường tiêu thụ nhiều nhất cá tra Việt Nam trong quý I năm nay. Trong khi đó, XK sang các thị trường lớn khác như Đức, Hà Lan và Ba Lan vẫn liên tiếp giảm so với cùng kỳ.
4 . Thị trường NK cá tra Tây Ban Nha phục hồi
- XK cá tra Việt Nam 3 tháng đầu năm nay vào Tây Ban Nha đạt 9.766 tấn, trị giá 25,2 triệu USD, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Sau nhiều tháng liên tiếp XK cá tra sang Tây Ban Nha sụt giảm thì trong quý I XK cá tra sang thị trường này đã có dấu hiệu phục hồi với mức tăng trưởng dương. Riêng trong tháng 2 NK cá tra vào thị trường này lên tới 8,6 triệu USD, tăng 118,4% so với cùng kỳ năm ngoái – mức tăng kỷ lục kể từ năm 2010.
- Giá trung bình cá tra XK vào Tây Ban Nha hiện ở mức 2,61 USD/kg, tăng so với 2,27 USD/kg của năm 2011 và 2,27 USD/kg của năm 2010.
5. XK cá tra sang Braxin có xu hướng chậm lại nhưng thị phần lại tăng so với quý I năm 2011
- 3 tháng đầu năm 2012, XK cá tra sang Braxin đạt 16,43 triệu USD, tăng 26,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Mức tăng này đã giảm so với mức tăng 334% của cùng kỳ năm ngoái. XK cá tra sang Braxin trong các tháng của năm 2011 đều có mức tăng trưởng từ 2 đến 3, thậm chí 4 chữ số, trong đó tháng 1 có mức tăng cao nhất 1.045%.
- Giá trung bình XK cá tra trong những tháng đầu năm 2012 là 2,46 USD/kg, tăng nhẹ so với mức 2,41 USD/kg của cùng kỳ năm 2011 và 2,17 USD/kg của năm 2010.
- XK cá tra sang thị trường này đang tiềm ẩn mối nguy tăng mức thuế NK do những người khai thác và nuôi cá thịt trắng và rô phi trong nước gây áp lực với cơ quan quản lý vì lo ngại cá tra ngập tràn thị trường sẽ đe dọa tới các loài cá thịt trắng nội địa.
6. Tỷ trọng XK cá tra sang Mỹ từ 14,6% quý I năm 2011 tăng lên 19,3% trong quý I năm 2012
- Nguyên nhân là do các DN XK cá tra sang EU đang chuyển hướng sang thị trường Mỹ, trong khi đó tỷ trọng XK cá tra của Việt Nam sang EU lại giảm từ 33,1% quý I năm 2011 xuống còn 26,5% trong quý I năm 2012.
- XK cá tra sang thị trường Mỹ tăng 22,7% về sản lượng và 49,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2011 chiếm 19,3% tổng kim ngạch XK 3 tháng năm 2012. Giá XK trung bình quý I/1/2012 là 3,71 USD/kg, tăng 14,5% so với giá cùng kỳ năm 2011 (3,24 USD/kg). 3 tháng đầu năm 2012, XK cá tra sang Mỹ đạt giá trị 82,06 triệu USD, tăng 49,2% so với cùng kỳ năm ngoái.
7. Mêhicô vươn lên là thị trường đơn lẻ nhập khẩu cá tra lớn thứ 3
- Quý I/2012, XK cá tra Việt Nam vào Mehicô đạt giá trị 34,52 triệu USD, tăng 15,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Giá trung bình XK sang Mehicô ở mức 2,42 USD/kg, tăng so với 2,37 USD/kg của năm 2011 và 2,15 USD/kg của năm 2010.
- Mêhicô đã vượt qua Nga, Braxin để vươn lên thành thị trường NK cá tra đơn lẻ lớn thứ 3 sau Mỹ và Tây Ban Nha. Nếu như trước năm 2006, người dân nước này chưa biết nhiều về sản phẩm philê cá tra của Việt Nam thì giờ đây, sản phẩm này đã có mặt ở hầu hết các siêu thị lớn tại Mêhicô như Walmart, Costco, Chedraui, Superama, Soriana,… Đây là thị trường tiêu thụ cá tra lớn nhất khu vực Trung và Nam Mỹ.
8. Xuất khẩu sang Nga sụt giảm do chính phủ Nga chủ động giảm NK và tăng cường tiêu thụ thủy sản nội địa
- XK cá tra sang Nga trong 3 tháng đầu năm 2012 đạt 9,88 triệu USD, giảm 1,9% so với cùng kỳ năm ngoái, do XK trong tháng 3 giảm mạnh (giảm 29,2%), trong khi XK trong 2 tháng đầu năm đều tăng khả quan. Giá trung bình XK trong tháng 2 năm nay vào thị trường Nga chỉ ở mức 1,95 USD/kg, giảm so với 2,08 USD/kg của năm 2011 nhưng lại tăng so với 1,65 USD/kg của năm 2010. Lượng hàng cá tra dự trữ tại Nga hiện không còn nhiều là nguyên nhân tăng NK cá tra vào thị trường này, tuy nhiên, giá cá tra tại thị trường này lại đang có xu hướng giảm nhẹ vì đang phải cạnh tranh với giá cá tuyết khai thác nội địa hiện đang vào vụ.