(vasep.com.vn) Năm 2012, XK cá tra đạt 1,74 tỷ USD, giảm 3,4% so với năm 2011 và thấp hơn so với mục tiêu 1,8 tỷ USD do những khó khăn về nguồn vốn cho sản xuất, XK, thị trường tiêu thụ trầm lắng, nguồn cung nguyên liệu không ổn định và giá trung bình XK bị đẩy xuống thấp. Dự báo năm 2013, ngành cá tra sẽ tiếp tục phải đối mặt với những khó khăn trên và sẽ cần sự điều chỉnh về cung – cầu để giá cá trên thị trường thế giới được hồi phục trở lại, hướng tới sự phát triển bền vững.
Năm 2013, sẽ có thêm một số diện tích cá tra nuôi bị thu hẹp, đặc biệt là ở những hộ nuôi nhỏ lẻ, và một số DN thiếu vốn trầm trọng. Điều này sẽ góp phần làm giảm nguồn cung và đẩy giá cá tra nguyên liệu tăng, dự kiến dao động 24.000-26.000 đồng/kg, cao hơn mặt bằng chung giá của năm 2012.
Trước những thách thức về vốn cho sản xuất và XK, nhu cầu tiêu thụ trên thị trường thế giới, cần có thời gian cho việc thay đổi nhận thức, quan điểm của người tiêu dùng thế giới về cá tra của Việt Nam, nhằm củng cố thị trường tiêu thụ, dự báo năm 2013, XK cá tra có thể diễn ra theo 3 kịch bản:
(1) XK cá tra có thể vẫn duy trì mức 1,8 tỷ USD như năm 2012 nếu khó khăn về vốn được khắc phục ít nhiều, thị trường tiêu thụ phục hồi nhẹ, với mức sản lượng nguyên liệu khoảng 1 triệu - 1,1 triệu tấn, giảm so với hơn 1,2 triệu tấn năm 2012, trong đó lượng XK khoảng 550.000 tấn và giá trung bình XK tăng lên khoảng 3,4 - 3,5 USD/kg. Tuy nhiên, đây không phải là mức khả thi, và cũng không phải là kỳ vọng của ngành bởi nếu sản lượng cá vẫn ở mức cao, khối lượng XK tăng một cách tự phát, thiếu kiểm soát và quy hoạch thì giá trung bình khó có thể tăng và hệ lụy là sẽ gây áp lực suy giảm cho ngành cá tra trong năm 2014 và những năm sau.
(2) XK 1,5 tỷ USD là mức khả quan và nên duy trì vì trong bối cảnh đi xuống của năm 2012, những khó khăn áp lực về vốn và thị trường tiêu thụ thì ngay quý I/2013 người nuôi khó có thể tiếp tục duy trì sản lượng như năm trước, do vậy sản lượng cá có thể chỉ đạt khoảng 100.000 tấn trong quý này. Xu hướng này sẽ dẫn đến sự sụt giảm XK, thị trường thiếu nguồn cung cá tra, do đó người nuôi và DN sẽ có kế hoạch nuôi trở lại. Như vậy từ quý II, có thể sản lượng cá tra sẽ tăng lên. Nếu cả người nuôi và DN có điều kiện vay vốn tốt hơn năm 2012, XK và giá trung bình cá tra sẽ tăng vào nửa cuối năm và giá trị sẽ đạt mức khả thi 1,5 tỷ USD. Sự thiếu hụt trong một giai đoạn có thể là yếu tố giúp lấy lại giá trị cho cá tra, đẩy giá cá tăng lên trên thị trường thế giới và tự cơ cấu lại hoạt động sản xuất và XK theo hướng cân bằng cung – cầu.
(3) XK sẽ chỉ đạt mức thấp 1,2 tỷ USD trong tình huống các khó khăn của năm 2012 vẫn tiếp tục kéo dài sang năm 2013. DN và người nuôi vẫn khó tiếp cận vốn, cùng với những khó khăn về chi phí và thị trường thì có thể diện tích và sản lượng cá tra sẽ giảm mạnh 50%. Khi nguồn tín dụng vẫn khó khăn với người nuôi nhỏ lẻ và DN quy mô nhỏ thì chỉ có một số DN lớn có thể tiếp tục nuôi cá tra phục vụ cho chế biến XK, mặc dù nhu cầu thị trường có thể tăng nhưng sẽ thiếu nguyên liệu trầm trọng. Như vậy, năm 2013 có thể sẽ là một năm để ngành cá tra tạm thời chững lại để điều chỉnh sự phát triển quá nóng và thiếu quy hoạch để tiến tới phát triển bền vững với mục tiêu XK cá tra với đúng giá trị thực của nó.