(vasep.com.vn) Sông Mê Kông, một nguồn tài nguyên quan trọng chảy qua Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam, đóng vai trò trung tâm trong sinh kế của hàng triệu người.
Nghề cá tại sông này cung cấp thực phẩm và thu nhập quan trọng, nhưng áp lực ngày càng tăng từ đô thị hóa, đập năng lượng và hệ thống thủy lợi đã làm gián đoạn đáng kể các mô hình di cư của cá.
Australian và ASEAN đã khởi động một nỗ lực hợp tác tập trung vào việc khôi phục các tuyến di cư này thông qua các tuyến đường cá, hay đường đi của cá, cho phép cá vượt qua các đập và các rào cản khác.
Được tài trợ thông qua Quan hệ đối tác Mê Kông - Australian của Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australian (ACIAR) và Bộ Ngoại giao và Thương mại, dự án đang hợp tác chặt chẽ với Lào và Campuchia.
Ngày nay, dự án đã mở rộng để bao gồm Việt Nam và Thái Lan, với kế hoạch bao gồm Indonesia trong tương lai gần.
Hội nghị Đường đi của cá Hạ lưu vực sông Mê Kông lần thứ 2, được tổ chức tại Siem Reap vào tháng 2/2025, đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sáng kiến này.
Derek Yip, đại sứ Úc tại Campuchia, đã có bài phát biểu khai mạc hội nghị. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác đang diễn ra trong việc bảo vệ an ninh lương thực và thúc đẩy đa dạng sinh học.
Đồng thời ông cũng nhấn mạnh vào sự hợp tác xuyên biên giới trong khu vực nhấn mạnh những thách thức và cơ hội chung ở sông Mê Kông, nơi nghề cá bền vững đóng vai trò quan trọng đối với hàng triệu người.
Một trong những mục tiêu chính của các dự án này là đảm bảo rằng sự phát triển không phải trả giá bằng sự di cư của cá và đa dạng sinh học.
Kể từ năm 2010, ACIAR đã hợp tác với chính quyền địa phương, các viện nghiên cứu và cộng đồng tại Lào và Campuchia, giúp khôi phục các quần thể cá quan trọng và giảm thiểu tác động môi trường của các dự án cơ sở hạ tầng trong khu vực.
Campuchia đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc xây dựng các đường dẫn cá, với 03 đường đã được xây dựng, bao gồm 02 đường ở Siem Reap, 01đường ở Kampong Chhnang và 01 đường khác sắp hoàn thành ở Kampong Speu.
Khun Savoeun, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản, thừa nhận vai trò quan trọng của các đường dẫn cá trong việc khôi phục quá trình di cư của cá.
Ông cũng chỉ ra rằng các yếu tố như nạn phá rừng và biến đổi khí hậu vẫn tiếp tục đe dọa quần thể cá.
Ông giải thích rằng, cá không còn di cư như bình thường do phát triển, nhưng các tuyến đường cho cá mới này sẽ mở đường đến nơi sinh sản truyền thống của chúng".
Thành công ở Campuchia và Lào hiện đã lan sang Việt Nam và Thái Lan, với các quốc gia trên khắp tiểu vùng Hạ lưu sông Mê Kông đang nỗ lực tích hợp các giải pháp về đường đi cho cá vào các dự án cơ sở hạ tầng của họ.
Umberger lưu ý rằng kinh nghiệm của khu vực đã cung cấp những hiểu biết có giá trị để mở rộng các giải pháp này qua biên giới.
Umberger nhấn mạnh rằng việc tích hợp các tuyến đường cá vào quy hoạch khu vực giúp ngăn ngừa thiệt hại sinh thái trên khắp lưu vực Hạ lưu sông Mê Kông, bảo vệ nghề cá quan trọng đối với an ninh lương thực và thu nhập, đồng thời tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng và tính bền vững của môi trường.
Các nỗ lực trong khu vực sẽ mở rộng hơn nữa, với việc Indonesia chuẩn bị khai trương tuyến đường cá đầu tiên gần Jakarta vào tháng 4.
Trong hơn một thập kỷ, ACIAR đã hỗ trợ Đại học Charles Sturt và hợp tác với các cơ quan chính phủ đối tác trong khu vực sông Mê Kông để khôi phục quần thể cá.