Hiệp hội nhận được phản ánh cấp bách của nhiều doanh nghiệp (DN) hội viên liên quan đến bất cập, vướng mắc trong thủ tục hành chính nhập khẩu nguyên liệu thủy sản – mà hầu hết để phục vụ cho nhu cầu sản xuất xuất khẩu hoặc gia công XK.
Vướng mắc chính khiến DN không chỉ bất ngờ mà còn không thể thực hiện được đó là phát sinh thêm yêu cầu từ cơ quan thú y về «Giấy chứng nhận kiểm dịch/ATTP – Health Certificate» từ nước nhập khẩu đối với các lô nguyên liệu thủy sản khai thác được đóng/sang container từ trực tiếp các tàu khai thác và đưa về Việt Nam. Yêu cầu này phát sinh cụ thể bắt đầu từ tuần cuối cùng của tháng 9/2018 khi Cục Thú y có một «công văn hỏi» số 2233/TY-TTr,PC ký ngày 24/9/2018 gửi tới các Chi cục Thú y để đánh giá thông tin, hoàn toàn không phải là một văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh/bổ sung một thủ tục hành chính.
Trước hết, về thực tiễn, phải khẳng định việc nhập khẩu nguyên liệu hải sản từ các tàu khai thác (trực tiếp từ tàu hoặc tàu sẽ phân bổ vào các container để vận chuyển tới nơi nhập khẩu – đều không qua bất cứ công đoạn chế biến nào ở nhà xưởng trên đất liền) là một thông lệ quốc tế và Việt Nam là một quốc gia cũng tham gia trong chuỗi giao thương bình thường này từ trước đến nay.
Trong thực tế, không phải tàu đánh bắt nào cũng có điều kiện đưa tàu trực tiếp vào các Cảng của Việt Nam để dỡ hàng mà đa phần các tàu đều cập tại các cảng của một quốc gia trung gian trong hành trình đánh bắt để đưa nguyên liệu vào các container chuyên dụng rồi bán lại cho các thị trường nhập khẩu, trong đó có Việt Nam. Do các lô hàng này chỉ chuyển tải trung gian qua cảng của các quốc gia này nên Cơ quan có thẩm quyền tại các quốc gia có cảng trung gian không thể cấp Giấy Chứng nhận Kiểm dịch/ATTP – Health Certificate cho các lô hàng này được. Do đó, toàn bộ các lô hàng này không thể có Giấy Chứng nhận kiểm dịch/ATTP – Health Certificate kèm theo để nộp cho Cơ quan thú y khi NK vào Việt Nam
Về cơ sở pháp lý hiện hành, hiện tại đang có 2 Thông tư của Bộ NNPTNT quy định, hướng dẫn liên quan về việc nhập khẩu thủy sản và đang thực hiện một cách bình thường từ trước tới nay: Thông tư 26/2016/TT-BNNPTNT, Thông tư 02/2018/TT-BNNPTNT đều không quy định hồ sơ phải có Giấy chứng nhận kiểm dịch của nước XK đối với SP động vật thủy sản nhập khẩu trực tiếp từ tàu đánh đánh bắt hải sản của nước ngoài.
Trên tinh thần chung tay thực hiện đầy đủ các quy định về IUU đồng thời vẫn đảm bảo điều kiện bình thường cho hoạt động SX, kinh doanh của DN, không gây thêm các khó khăn cho DN – kính đề nghị Quý Cục có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thủ tục hành chính kiểm soát nhập khẩu các lô nguyên liệu thủy sản khai thác được đóng/sang container tại cảng trung gian của một quốc gia khác khi NK vào Việt Nam cũng tương tự thủ tục nhập khẩu từ tàu đánh bắt và không phải nộp kèm Giấy Chứng nhận Kiểm dịch/ATTP – Health Certificate.
Trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị, xã hội và cộng đồng DN chung tay chống lại khai thác IUU cũng như CQNN đang gấp rút hoàn thiện các khung pháp lý liên quan, Hiệp hội và các DN đề xuất đối với việc kiểm soát dòng hàng nhập khẩu này: ngoài việc cung cấp đầy đủ các hồ sơ theo quy định hiện hành, các DN sẽ có thêm (1) Giấy Cam kết cho mỗi lô hàng và (2) Chịu sự kiểm dịch đầy đủ của CQ thú y theo quy định.
Đỗ Hương