Biến đổi khí hậu đang gây sức ép ngày càng lớn lên ngành thủy sản Việt Nam, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long – vùng sản xuất tôm trọng điểm của cả nước. Xâm nhập mặn, hạn hán, nước biển dâng và thời tiết cực đoan khiến môi trường nuôi tôm biến động mạnh, làm tăng chi phí đầu tư, rủi ro dịch bệnh và đe dọa sinh kế hàng trăm nghìn hộ dân. Ước tính thiệt hại do lũ lụt và biến động khí hậu có thể ảnh hưởng tới khoảng 1,1 triệu tấn thủy sản nuôi mỗi năm, tương đương gần 1 tỷ USD.
Mô hình luân canh lúa – tôm tại Đồng bằng sông Cửu Long
Trong bối cảnh đó, các mô hình nuôi tôm “thuận thiên” đang chứng minh hiệu quả vượt trội. Tại Cà Mau – thủ phủ tôm của Việt Nam, mô hình luân canh lúa – tôm đã trở thành điển hình. Người dân nuôi tôm sú, tôm càng xanh vào mùa khô; mùa mưa rửa mặn để trồng lúa. Chu kỳ này giúp ngắt mầm bệnh, tái tạo đất, giảm chi phí và tận dụng chất thải của tôm làm phân cho cây lúa. Nhờ sinh thái tự nhiên cân bằng, nhiều hợp tác xã như Trí Lực đạt chứng nhận quốc tế ASC, sản phẩm được doanh nghiệp bao tiêu với giá cao, giúp nông dân đạt thu nhập hơn 150 triệu đồng/ha/năm.
Một mô hình khác rất thành công là nuôi tôm dưới tán rừng ngập mặn. Tại Cà Mau hiện có khoảng 39.500 ha tôm – rừng, nơi tôm, cua và sò được nuôi dựa vào hệ sinh thái tự nhiên, hạn chế tối đa thức ăn công nghiệp và hóa chất. Nhiều doanh nghiệp như Minh Phú, Camimex, CASES đã xây dựng chuỗi tôm – rừng đạt các chứng nhận EU Organic, Naturland, ASC, BAP, nâng vị thế tôm sinh thái Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Địa phương cũng đang thí điểm mô hình tôm siêu thâm canh không xả thải và tôm quảng canh hai giai đoạn nhằm giảm phát thải carbon và đáp ứng yêu cầu cao của thị trường nhập khẩu.
Những mô hình này cho thấy nuôi tôm thuận thiên không chỉ thích ứng khí hậu mà còn mở ra hướng phát triển bền vững, nâng giá trị và tăng sức cạnh tranh cho ngành tôm Việt Nam.