THỦY SẢN VIỆT TĂNG TỐC XUẤT KHẨU TRƯỚC HẠN THUẾ QUAN CỦA HOA KỲ

Thị trường chính: Mỹ và Trung Quốc – hai thái cực đối lập

Thị trường Mỹ ghi nhận giá trị xuất khẩu trong tháng 7 đạt 145,8 triệu USD, giảm 19,6% so với cùng kỳ, dù tính chung 7 tháng vẫn tăng 10,4%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ ảnh hưởng của chính sách thuế đối ứng mà Hoa Kỳ dự kiến áp dụng từ tháng 8/2025 với mức lên tới 20%, cùng với thuế chống bán phá giá (CBPG) và thuế chống trợ cấp khiến cho việc XK sang Mỹ bị xáo trộn, đơn hàng sụt giảm. Đặc biệt, thuế CBPG tôm sơ bộ giai đoạn POR19 công bố đầu tháng 6 lên tới 33,29% cho nhiều doanh nghiệp như Stapimex, khiến niềm tin thị trường lung lay. Trường hợp kết quả này được giữ nguyên vào tháng 12, nguy cơ mất thị trường Mỹ với tôm Việt là hiện hữu.

Trong khi đó, thị trường Trung Quốc ghi nhận mức tăng trưởng vượt bậc: tháng 7 đạt 221,5 triệu USD (+31,7%), 7 tháng đạt 1,33 tỷ USD (+42,6%). Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu trở lại, đặc biệt là mặt hàng tôm và mực, tạo dư địa cho doanh nghiệp Việt tăng tốc trước thời điểm Mỹ áp thuế vào tháng 8. Đây cũng là kết quả của sự linh hoạt từ phía doanh nghiệp khi chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh tiêu thụ tại các thị trường tăng trưởng tốt, đồng thời tận dụng FTA như RCEP, CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan.

Ngoài Mỹ và Trung Quốc, các thị trường Nhật Bản, EU, Hàn Quốc và ASEAN đều tăng trưởng tích cực, cho thấy xu hướng dịch chuyển tiêu dùng toàn cầu có lợi cho thủy sản Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh giá cả hợp lý và nguồn cung dồi dào.

Tôm, cá tra, cá ngừ dưới tác động chính sách thuế

Tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đạt 2,49 tỷ USD trong 7 tháng (+23,6%). Tuy nhiên, thị trường Mỹ – chiếm tỷ trọng lớn – đang bị bóp nghẹt bởi chính sách thuế, khiến doanh nghiệp có dấu hiệu chững lại đơn hàng. So với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%), tôm Việt Nam đang dần mất lợi thế nếu thuế đối ứng 20% thực thi. Ngành tôm đang bước vào giai đoạn khó khăn khi kết quả sơ bộ POR19 do Bộ Thương mại Mỹ công bố hồi tháng 6 cho thấy mức thuế CBPG tôm lên tới 33,29% đối với nhiều doanh nghiệp lớn. Nếu mức thuế này không được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng vào tháng 12, tôm Việt có nguy cơ bị loại khỏi thị trường Mỹ.

Dự báo cả năm, XK tôm có thể đạt 3,6–3,8 tỷ USD trong kịch bản doanh nghiệp tiếp tục khai thác tốt thị trường châu Á, EU, các nước CPTPP và đẩy mạnh sản phẩm GTGT sang Nhật Bản.

Cá tra ghi nhận kim ngạch XK 1,22 tỷ USD sau 7 tháng, tăng 11,1%. Điểm sáng là 8 doanh nghiệp lớn như Vĩnh Hoàn được áp thuế CBPG 0% theo kết quả POR20, giúp khôi phục niềm tin tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, nếu thuế đối ứng mới được triển khai, cá tra cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng về chi phí và giá thành. Trong bối cảnh thị trường Trung Quốc có dấu hiệu chững lại do tồn kho, doanh nghiệp buộc phải tìm cách mở rộng tại ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.

Ngược lại, cá ngừ gặp khó với kim ngạch 7 tháng giảm nhẹ 2,8% còn 542 triệu USD, tháng 7 giảm mạnh gần 19%. Nguyên nhân chính đến từ quy định nội địa bất cập như Nghị định 37 – cấm trộn lẫn nguyên liệu khai thác trong nước với nhập khẩu, nhất là quy định kích thước tối thiểu được phép khai thác cá ngừ vằn là 0,5m khiến cho ngư dân không dám khai thác và khai thác cá cũng không bán được, trong khi DN không có nguyên liệu trong nước để chế biến XK và không tận dụng được lợi thế thuế quan trong hạn ngạch cá ngừ 11.500 tấn sang EU theo hiệp định EVFTA.    

Mỹ siết thuế: doanh nghiệp Việt gồng mình “vượt bão”

Theo thông tin mới nhất từ Hoa Kỳ, từ ngày 7/8/2025, mức thuế đối ứng 20% sẽ chính thức có hiệu lực tại Mỹ với các mặt hàng NK từ Việt Nam trong đó có thủy sản.

So với các đối thủ như Ecuador (thuế 15%), Philippines và Indonesia (19%), hay Thái Lan (19%), thủy sản Việt Nam đang chịu mức thuế cao nhất. Đặc biệt, cơ chế thuế chống thuế khi phải tính thêm các loại thuế khác như chống bán phá giá (CBPG), chống trợ cấp và thêm rào cản kỹ thuật như quy định tương đương theo Luật bảo vệ động vật biển (MMPA), càng khiến cho sản phẩm thủy sản Việt rơi vào vùng cạnh tranh yếu thế hơn.

Nguy cơ mất thị phần tại thị trường Mỹ – đặc biệt với tôm và cá ngừ – là hoàn toàn có thật nếu ngành tôm Việt bị áp thuế CBPG mức cao 33,29% như phán quyết sơ bộ.

Đối với cá ngừ, vốn đã khó về nguyên liệu lại thêm mức thuế cao hơn so với Ecuador, Philipin và Indonesia lại càng thêm yếu thế.

Các doanh nghiệp Việt Nam hiện đang phải nỗ lực đa dạng sản phẩm, chuyển hướng thị trường, và tối ưu chi phí sản xuất để tránh bị “văng khỏi đường đua”.

Dự báo và triển vọng

Trong 6 tháng cuối năm, bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ "vừa thách thức vừa kỳ vọng". Thách thức đến từ chính sách thuế đối ứng 20% của Mỹ bắt đầu có hiệu lực từ 7/8, nguy cơ mất thị trường tôm và hạn chế với cá ngừ, cùng với các bất ổn địa chính trị và đứt gãy chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, cơ hội vẫn rộng mở. Sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm chế biến sâu. Các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội so với các nước đối thủ.

Dự báo cả năm 2025, xuất khẩu thủy sản có thể đạt khoảng 9 tỷ USD- 9,2 tỷ USD. Trong đó, tôm kỳ vọng 3,6–3,8 tỷ USD, cá tra 1,8 tỷ USD, cá ngừ khoảng 850–900 triệu USD và các hải sản khác đóng góp gần 3 tỷ USD. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp cần tiếp tục chủ động nguyên liệu, nâng cao chất lượng, đầu tư công nghệ chế biến và đa dạng hóa thị trường, nhất là thị trường ngách trong CPTPP, ASEAN và nội khối châu Á.