Cá ngừ Việt Nam trước “cửa thuế 0%” tại Mỹ: Cơ hội bứt phá nhưng không ít thách thức

Điểm đáng chú ý trong Tuyên bố chung đó là việc xác định các sản phẩm trong danh mục nêu tại phụ lục 3 của Sắc lệnh Hành pháp số 14346 ngày 5-9-2025 nhằm "Điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng" - để được hưởng mức thuế đối ứng 0%.

Trong số các nhóm mặt hàng có khả năng được điều chỉnh thuế có các mặt hàng cá ngừ albacore tươi/ướp lạnh (mã HS03023100), loin/phile cá ngừ đông lạnh (mã HS03048700 ) và cá ngừ và cá ngừ vằn chế biến, không đóng hộp kín, không ngâm trong dầu, ở dạng rời hoặc trong hộp đựng trực tiếp có trọng lượng trên 6,8 kg (mã HS16041440).

Theo đó, nếu các nhóm sản phẩm này thực sự được miễn thuế, đây sẽ là cú hích quan trọng giúp cá ngừ Việt Nam gia tăng sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ – một trong những thị trường tiêu thụ cá ngừ lớn nhất thế giới. Trong những năm gần đây, Mỹ liên tục là thị trường NK nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam, song giá bán chịu ảnh hưởng bởi chi phí logistics và thuế nhập khẩu cao. Việc giảm thuế về 0% có thể giúp sản phẩm Việt Nam cạnh tranh hơn so với nguồn cung từ Ecuador, Thái Lan hay Philippines, đặc biệt ở phân khúc loin/phile cá ngừ đông lạnh chất lượng cao và sản phẩm phục vụ chuỗi dịch vụ thực phẩm, nhà hàng, siêu thị Mỹ.

Tuy nhiên, cơ hội này không đến dễ dàng. Hiện danh mục cụ thể các mặt hàng được hưởng ưu đãi thuế vẫn chưa được phía Mỹ công bố chi tiết. Các điều kiện đi kèm như quy tắc xuất xứ, truy xuất nguồn gốc, và tiêu chuẩn bền vững sẽ là rào cản đáng kể với nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Những năm qua, ngành cá ngừ Việt Nam vẫn phải đối mặt với yêu cầu ngày càng khắt khe từ Mỹ và các thị trường lớn về chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), không ảnh hưởng tới thú biển (đạo luật MMPA), minh bạch chuỗi cung ứng và chứng nhận của Hội đồng Quản lý Biển (MSC)…. Nếu không đáp ứng các tiêu chí này, doanh nghiệp sẽ khó tận dụng được lợi thế thuế quan dù được đưa vào danh mục ưu đãi.

Bên cạnh đó, môi trường thương mại giữa 2 nước vẫn tiềm ẩn biến động khi Mỹ áp dụng cơ chế thuế đối ứng 20% với nhiều mặt hàng Việt Nam trong năm nay. Chính sách giảm thuế 0% nhiều khả năng sẽ chỉ được áp dụng có chọn lọc, ưu tiên cho những mặt hàng thể hiện rõ yếu tố “đối ứng công bằng” và đảm bảo minh bạch về nguồn gốc.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ Việt Nam đang chuyển hướng mạnh sang sản phẩm giá trị gia tăng như loin, fillet và cá ngừ chế biến quy mô lớn. Đây được xem là hướng đi phù hợp, không chỉ giúp nâng cao biên lợi nhuận mà còn đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững tại Mỹ.

Dự báo trong 6–18 tháng tới, nếu chính sách thuế 0% được áp dụng cho các mã HS nói trên, xuất khẩu cá ngừ Việt Nam sang Mỹ có thể tăng trưởng trở lại sau giai đoạn chững lại trong năm 2024–2025. Song song với đó, việc đầu tư vào hệ thống truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình chế biến và xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm cá ngừ sẽ quyết định khả năng Việt Nam tận dụng được “mở cửa thuế quan” này.

Cơ hội rất lớn nhưng không tự nhiên trở thành lợi ích. Nếu doanh nghiệp không chuẩn hóa chuỗi cung ứng, minh bạch về nguồn nguyên liệu và đảm bảo tuân thủ IUU, thì thuế 0% vẫn chỉ là cơ hội trên giấy.

Ngành cá ngừ Việt Nam đang ở ngã rẽ mới – nơi mà thuế suất không còn là yếu tố duy nhất, mà chính là năng lực thích ứng, minh bạch và giá trị bền vững của sản phẩm sẽ quyết định sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ trong thời gian tới.