Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc - Những thị trường tiềm năng của tôm châu Á

Nhật Bản: gắn kết với tôm như truyền thống

Là thị trường tiêu thụ thủy sản lớn thứ ba trên thế giới, Nhật Bản có truyền thống gắn kết với hải sản. Cá và hải sản đóng gói sống, ướp lạnh và cá tươi vẫn là những mặt hàng phổ biến nhất ở Nhật Bản, được ưa chuộng hơn các loại đông lạnh hoặc khô. Hãy nhớ rằng Nhật Bản cũng tự sản xuất thủy sản và hơn 90% sản lượng được tiêu thụ trong nước.

Việc tiêu thụ hải sản - bao gồm cả tôm - từ lâu đã gắn liền với văn hóa Nhật Bản. Là một quốc đảo với cảnh quan đồi núi và không gian nông nghiệp hạn chế, người Nhật đã tìm đến biển như một nguồn cung cấp protein chính. Do đó, nhu cầu về hải sản ngày nay bắt nguồn từ nền văn hóa hải sản lâu đời của nó. Một yếu tố có ảnh hưởng khác là dân số già của Nhật Bản. Người cao tuổi đã quen với việc ăn các sản phẩm từ tôm. Họ cũng coi trọng chất lượng và an toàn thực phẩm hơn giá cả. Và - thật thú vị - truyền thống tiêu thụ hải sản mạnh mẽ này được truyền lại cho các thế hệ sau: Trẻ em Nhật Bản rất tôn trọng phong tục và truyền thống, và do đó, rất có thể sẽ theo xu hướng này và đưa hải sản vào chế độ ăn hàng ngày của họ sau này khi lớn lên.

Người Nhật cũng tiêu thụ hải sản của họ dựa vào thời vụ: các loài cá béo - như cá tuyết, cá hồi và cá ngừ - được tiêu thụ nhiều hơn vào mùa đông. Mặc dù tôm được tiêu thụ quanh năm, nhưng nó được quảng bá nhiều hơn vào mùa xuân và mùa hè do màu hồng rực rỡ, có mối liên hệ hợp lý với mùa Sakura (hoặc "hoa anh đào").

Do lịch sử tiêu thụ thủy sản lâu đời này, người tiêu dùng Nhật Bản biết đến tôm và họ được coi là một trong những người tiêu dùng khắt khe nhất thế giới về chất lượng và độ tươi của sản phẩm. Họ cũng hiểu rằng những yêu cầu như vậy đi kèm với giá cả: hải sản tươi, chất lượng tốt đòi hỏi vận chuyển nhanh chóng và hiệu quả và các kênh phân phối phức tạp. Những yếu tố này góp phần làm cho các sản phẩm tôm nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, tuy nhiên người mua vẫn chấp nhận được giá cao: nhìn chung, người mua Nhật Bản sẵn sàng trả cho chất lượng và độ tươi ngon hàng đầu. Tuy nhiên, gần đây, một số nhóm người tiêu dùng - đặc biệt là thế hệ trẻ - đang tìm kiếm các sản phẩm có giá thấp hơn và các mặt hàng tiện lợi hơn.

Sự thuận tiện rõ ràng là một yếu tố rất quan trọng trong văn hóa Nhật Bản hiện đại. Bạn có thể thấy bằng chứng về điều này trên khắp thế giới ẩm thực, từ sushi vị umami vừa miệng và những hộp bento ăn liền vui tươi, cho đến các cửa hàng tiện lợi Konbini hoạt động 24/7 trên khắp đất nước.

Tại Nhật Bản, tôm, còn được gọi là “Ebi” (chủ yếu là tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương hoặc L. Vannamei), phần lớn được mua dưới dạng tôm thẻ không đầu (HLSO). Tuy nhiên, nhu cầu đối với tôm nguyên con (HOSO) tăng cao trong các dịp lễ mừng năm mới và bữa tối truyền thống của gia đình tại nhà. Một trong những cách phổ biến nhất để tiêu thụ tôm là sushi và sashimi. “Sashimi” dùng để chỉ các loại thịt và cá sống khác nhau trong khi “sushi” là sự kết hợp của sashimi và rau củ bọc trong cơm. Một cách phổ biến khác để ăn tôm là Nobashi Ebi: tôm lột vỏ và nạo sợi (PD), cắt đuôi và kéo dài được sử dụng để làm tempura. Ngày nay, nhiều mặt hàng giá trị gia tăng xuất hiện trên thị trường, bao gồm các mặt hàng như bánh pizza tôm ăn liền, tôm viên hoặc súp làm từ tôm. Các loài khác như tôm sú (P. Monodon) cũng ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là khi chúng trở nên hợp túi tiền hơn đối với người tiêu dùng bình thường.

Nhu cầu và triển vọng

Về nhập khẩu, Nhật Bản tạo cơ hội đặc biệt cho các nhà xuất khẩu tôm. Vào năm 2020, tổng nhập khẩu giảm 5% so với 209.793 tấn năm 2019 xuống còn 199.808 tấn. Điều này là do tác động của đại dịch COVID-19 ở cả thị trường nội địa và các nước cung cấp. Tuy nhiên, vào năm 2021, tình hình đã dần được cải thiện, với mức tăng 4,6% về khối lượng tính đến thời điểm hiện tại (61.165 tấn). Giá vẫn thấp hơn so với năm 2020.

Sản phẩm đông lạnh là loại sản phẩm tôm được Nhật Bản nhập khẩu chính với tổng số 137.751 tấn nhập khẩu trong năm 2020. Các sản phẩm giá trị gia tăng cũng đang có nhu cầu ở mức 62.058 tấn nhập khẩu vào năm 2020. Các nhà nhập khẩu Nhật Bản chủ yếu nhập tôm từ Việt Nam (27%), Ấn Độ (19%), Indonesia (16%), Thái Lan (15%) và Argentina (8%).

Trong năm ngoái, do các hạn chế khác nhau do đại dịch toàn cầu gây ra, lượng tiêu thụ tại nhà đối với tôm sơ chế và chế biến đã tăng lên. Doanh số bán tôm chế biến sẵn và bữa ăn tiện dụng tại siêu thị và trực tuyến cũng như các bữa ăn mang đi (nhà hàng) cũng tăng lên. Nhu cầu rất lớn đối với các sản phẩm như tôm chiên tempura, tôm PD, hải sản trộn đông lạnh với cơm hoặc cơm thập cẩm, và tôm chiên tempura ăn liền trong những tháng mùa xuân và mùa hè.

Nhập khẩu tôm của Nhật Bản dự kiến ​​sẽ tăng do các trường hợp COVID-19 giảm và việc tiêm phòng được đẩy mạnh. Nhưng các thành phố lớn như Tokyo, Hokkaido, Osaka và Fukuoka hiện đang trong tình trạng khẩn cấp - các quy định dự kiến được dỡ bỏ vào cuối tháng 6. Trong khi đó, các nhà hàng và quán bar vẫn đang được yêu cầu hoạt động với thời gian giảm bớt. Với việc Thế vận hội dự kiến ​​diễn ra vào tháng 7 tại Nhật Bản, tiêu thụ hải sản dự kiến ​​sẽ tăng lên, nhưng chính phủ vẫn đang xem xét thực hiện tình trạng gần như khẩn cấp để tránh sự gia tăng số ca COVID-19.

Đài Loan: kết hợp kinh doanh với giải trí

Đài Loan là một quốc đảo ở Đông Nam Á và láng giềng Nhật Bản. Giống như người Nhật, người Đài Loan cũng có niềm yêu thích lớn với hải sản và đặc biệt ưa thích các sản phẩm chất lượng cao. Hơn nữa, “người Đài Loan thích bao bì sản phẩm nhỏ gọn, thiết kế đẹp mắt và có hướng dẫn đầy đủ”, theo một bài báo của Hiệp hội Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cũng tiết lộ đôi điều về sở thích của họ đối với các sản phẩm chất lượng.

Thị trường này có thói quen tiêu dùng thủy sản chịu ảnh hưởng của cả Trung Quốc và Nhật Bản, nhưng để hiểu đầy đủ về Đài Loan, chúng ta cũng phải xem xét lịch sử và truyền thống của thị trường này với tư cách là một nhà sản xuất tôm.

Vào khoảng những năm 1970, Đài Loan đã trở thành một nhà sản xuất tôm quan trọng, nhưng sản xuất quy mô lớn đã không được duy trì do một loạt các vấn đề về môi trường, cũng như ô nhiễm và bùng phát dịch bệnh.

Tuy nhiên, tôm vẫn giữ một vị trí đặc biệt đối với Đài Loan và trở thành một thị trường thú vị cho các nhà xuất khẩu. Ngày nay, mối quan hệ của họ với tôm còn mở rộng sang lĩnh vực câu cá giải trí: Mọi người thích tự đánh bắt tôm, nấu chín và thưởng thức cùng gia đình và bạn bè.

Mặc dù sản lượng tôm ngày nay vẫn còn tương đối, nhưng nó chủ yếu được tiêu thụ trong nước và vẫn còn khoảng cách giữa sản xuất và nhu cầu trong nước. Để đáp ứng nhu cầu về tôm, nhập khẩu đã gia tăng trong những năm gần đây, khiến Đài Loan trở thành một thị trường “ngách” đầy hứa hẹn ở châu Á. Ví dụ, hầu hết tôm nhập khẩu được tiêu thụ tại các chợ ẩm thực (thủy sản) truyền thống hoặc đưa vào lĩnh vực dịch vụ thực phẩm dành cho các nhà hàng. Nhưng nó cũng được bán cho các siêu thị và chuỗi bán lẻ. “Hầu hết người Đài Loan thích nấu ăn và tiêu thụ tôm HOSO. Đó là lý do tại sao tôm sú HOSO và tôm thẻ chân trắng HOSO Thái Bình Dương nấu chín vẫn là mặt hàng chính. Tuy nhiên, thế hệ trẻ vẫn đang tiếp tục tìm kiếm những mặt hàng tiện lợi như tôm đã nấu chín và bóc vỏ ”, Yen-wei Tai, người đại diện cho một nhóm các nhà nhập khẩu từ Đài Loan nói với chúng tôi.

Nhu cầu và triển vọng

Trong năm 2020, Đài Loan đã nhập khẩu tổng cộng 40.081 tấn tôm, nhiều hơn 16% so với lượng nhập khẩu của năm 2019, cho thấy tiềm năng nhập khẩu ngày càng tăng bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Trong quý 1 năm 2021, lượng nhập khẩu của Đài Loan đã giảm 5%. Tuy nhiên, số liệu thống kê nhập khẩu tháng 4/2021 cho thấy xu hướng tăng và khối lượng tăng đáng kể so với cùng kỳ năm ngoái: nhập khẩu đạt 2.855 tấn, tăng 76% so với tháng 4/2020. Giá nhập khẩu cũng tăng lên 7,05 USD/kg.

Năm nhà xuất khẩu hàng đầu sang Đài Loan là Honduras (30%), Nicaragua (25%), Malaysia (10%), Thái Lan (9%) và Việt Nam (7%). Đài Loan có quan hệ ngoại giao với Nicaragua và Honduras, nơi được miễn thuế nhập khẩu, do đó trở thành lựa chọn thuận lợi cho các nhà nhập khẩu Đài Loan.

Đài Loan nhập khẩu phần lớn tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương đông lạnh từ các nước Trung Mỹ như Honduras và Nicaragua. Tôm sú đông lạnh hoặc tươi nguyên con, bướm, thịt đông lạnh và tôm sú bóc vỏ (PUD) đông lạnh thường có nguồn gốc từ các nước châu Á như Việt Nam. Đài Loan cũng nhập khẩu tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương đông lạnh, Nobashi Ebi và các sản phẩm giá trị gia tăng đông lạnh khác từ Việt Nam.

Đài Loan chủ yếu nhập khẩu tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương, nhưng người dân cũng thích tôm sú: năm 2020, 32.274 tấn tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương và 3.817 tấn tôm sú đã được nhập khẩu. Theo một nhà nhập khẩu, xuất khẩu và chế biến, phần lớn lượng tôm nhập khẩu là tôm HOSO nấu chín (50%), tôm HOSO sống (20%) hoặc tôm PD (20%), còn lại ở dạng giá trị gia tăng.  Điều này bao gồm Sushi Ebi, Nobashi Ebi hoặc Panko Ebi (phủ vụn bánh mì và chiên). Trong khi đó, khoảng 50% tôm sú được nhập khẩu dạng nguyên liệu HOSO.

Trong năm ngoái, Đài Loan đã cố gắng kiềm chế sự gia tăng của các trường hợp COVID-19 bằng các biện pháp kiểm soát biên giới nghiêm ngặt và truy vết. Tuy nhiên, những đợt bùng phát gần đây đã buộc chính phủ phải ban hành những hạn chế nghiêm ngặt bao gồm cả việc đóng cửa các nhà hàng. Với các lệnh cấm nghiêm ngặt được ban hành, nhiều khả năng mọi người sẽ chuyển sang nấu ăn tại nhà và tiêu thụ nhiều sản phẩm tôm đông lạnh hơn. Các chợ ẩm thực truyền thống cũng bị ảnh hưởng do giờ mở cửa bị rút ngắn - công chúng cũng được khuyến khích hạn chế ghé thăm chợ - và do đó, họ chủ yếu cung cấp các dịch vụ mang đi và giao hàng. Trong khi các vụ việc đang dần ổn định, tình hình vẫn gây lo lắng cho nhiều người tiêu dùng và điều này ảnh hưởng đến thói quen ăn uống nói chung.

Hàn Quốc: Quy tắc, chất lượng và tiện lợi

Tôm là một phần quan trọng trong văn hóa ẩm thực ở Hàn Quốc. Ở các thành phố như Seoul hay Gangnam, tiệc tôm tự chọn ăn thỏa sức sang trọng rất phổ biến. Nhiều người Hàn Quốc cũng thưởng thức một bát lẩu tôm vào những ngày đông lạnh giá. Trên thực tế, tôm đông lạnh là sản phẩm thủy sản hàng đầu được Hàn Quốc nhập khẩu, tiếp theo là cá minh thái Alaska đông lạnh, cá hồi tươi và mực đông lạnh. Từ năm 2015 đến năm 2019, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) của nhập khẩu tôm và tôm đông lạnh là 7%. Sự phụ thuộc vào nhập khẩu cũng tăng lên do những hạn chế trong sản xuất trong nước và khu vực.

Hàn Quốc có một trong những nền kinh tế mạnh nhất trên thế giới: có GDP lớn thứ 4 ở châu Á và lớn thứ 10 trên thế giới. Người Hàn Quốc có thu nhập khả dụng cao, khiến họ sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho các sản phẩm tiện lợi và chất lượng cao. Nhu cầu tiêu thụ hải sản cũng ngày càng tăng khi ngày càng nhiều người tiêu dùng cho rằng hải sản tốt cho sức khỏe.

“Chất lượng là khía cạnh quan trọng nhất. Các cơ quan thanh tra và kiểm dịch quốc gia đã rất nghiêm ngặt đối với các sản phẩm thủy sản nhập khẩu, và các nhà nhập khẩu rất cẩn thận đối với những người mà họ giao dịch với bên xuất khẩu ”, một nhà nhập khẩu cho biết. Đây cũng là điều khiến người tiêu dùng yên tâm: với các yêu cầu nghiêm ngặt về chứng nhận sức khỏe đối với thủy sản nhập khẩu, người tiêu dùng đánh giá đây là sản phẩm sạch, đáng tin cậy và tốt cho sức khỏe đã qua kiểm soát nghiêm ngặt.

Hàn Quốc là một thị trường thú vị nhưng khó thâm nhập do một số yếu tố: có sự liên hệ chặt chẽ giữa các nhà xuất nhập khẩu, có nghĩa là niềm tin là tiêu chí chính trong bất kỳ thương vụ kinh doanh nào ở Hàn Quốc. Hơn nữa, văn hóa kinh doanh của Hàn Quốc nổi tiếng là khó điều hướng, vì các đề xuất cá nhân, tài liệu tham khảo và độ tin cậy đều là những yếu tố quan trọng.

“Thị trường Hàn Quốc tiềm năng cho tôm HOSO nhưng rất khó để thâm nhập. Có một câu nói rằng nếu sản phẩm của bạn tốt cho Hàn Quốc thì sẽ tốt cho thế giới ”, một nhà xuất khẩu nói với chúng tôi.

Vậy hải sản, và cụ thể là tôm, được tiêu thụ ở đâu ở Hàn Quốc? Người Hàn Quốc thích mua tôm tại các chợ ẩm thực truyền thống và họ cũng dành hầu hết cho lĩnh vực dịch vụ thực phẩm. Do ảnh hưởng đáng kể của văn hóa Nhật Bản đối với người Hàn Quốc, việc tiêu thụ sushi và sashimi cũng rất lớn và ngày càng tăng.

Ngoài ra, các cửa hàng bán lẻ bán sushi đóng gói riêng và cá và hải sản đã chế biến hoặc sơ chế ở các lối đi dành cho sản phẩm ướp lạnh của họ cho những người tiêu dùng đang tìm kiếm thêm một chút tiện lợi. Khi mua tôm ở cửa hàng tạp hóa, người Hàn Quốc rất chú ý đến nguồn gốc của tôm vì họ thường gắn chất lượng và tin tưởng vào nguồn gốc xuất xứ. Điều này có nghĩa là chứng nhận bền vững ngày càng trở nên phổ biến do sự liên kết của nó với độ tin cậy và an toàn.

Nhu cầu và triển vọng

Năm 2020, Hàn Quốc nhập khẩu 76.845 tấn tôm, giảm nhẹ so với năm 2019 là 77.472 tấn. Sự sụt giảm có thể là do tác động của COVID-19 đối với nhập khẩu, cũng như xuất khẩu từ các quốc gia cung cấp. Tuy nhiên, nhìn vào xu hướng kể từ năm 2016, nhập khẩu đã có xu hướng tăng lên. Năm quốc gia xuất khẩu chính sang Hàn Quốc là Việt Nam (53%), Ecuador (11%), Peru (7%), Thái Lan (7%) và Trung Quốc (5%).

Nhu cầu đối với tôm nhập khẩu chủ yếu chia thành hai loại: HOSO hoặc đi vào các thị trường thủy sản truyền thống (như chợ ướt) hoặc vào thị trường tôm chế biến (chủ yếu là các kênh bán lẻ và thương mại điện tử). Hàn Quốc cung cấp một phần lớn sản phẩm tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương của HOSO từ các nước Mỹ Latinh, chủ yếu từ Peru và Ecuador, và từ một số nước châu Á như Malaysia và Thái Lan. Các sản phẩm chế biến và các mặt hàng có giá trị gia tăng khác được sử dụng để làm sushi hoặc làm tempura có nguồn gốc từ Việt Nam hoặc Ấn Độ.

Tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương size lớn có nguồn gốc từ Peru hoặc Ecuador là loài được tiêu thụ nhiều nhất. Tuy nhiên, cũng có thị trường tiêu thụ tôm sú, tôm đỏ Argentina (P. Muelleri), và tôm sú đánh bắt tự nhiên được gọi là “sú”. Điều quan trọng cần nhớ là tôm phải to (số lượng 30/40, 40/50, 50/60) và có màu sáng (A3-A4) đối với thị trường Hàn Quốc vì khách hàng thường liên hệ những đặc điểm này với độ tươi và chất lượng tốt. Tuy nhiên, thị trường cũng có nhu cầu đối với tôm chất lượng thấp hơn như A2, vốn đang được thị trường tôm chế biến, chủ yếu được tìm thấy trong bán lẻ và thương mại điện tử.

“Ở Hàn Quốc, chúng tôi thường tiêu thụ HOSO, PD sống cắt bỏ đuôi, sống bóc vỏ làm chín kỹ (PDTO) và các sản phẩm giá trị gia tăng như tôm tẩm bột hoặc các mặt hàng tôm phủ sushi. Khách hàng thường không muốn mua tôm HLSO do cho rằng nó có chất lượng thấp hơn ”, đại diện của CHC-King, một nhà nhập khẩu tại Hàn Quốc cho biết.

Các nhà nhập khẩu lớn chuyên về thủy sản thường mua nhiều container và bán cho các nhà bán buôn và nhà phân phối. Sau đó, các nhà bán buôn và nhà phân phối cung cấp các sản phẩm này cho các nhà hàng, nhà bán lẻ, chợ thực phẩm trong nước và chợ ẩm thực truyền thống, nơi chúng được bán cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, với việc thương mại điện tử ngày càng đóng vai trò quan trọng ở Hàn Quốc, các nhà nhập khẩu cũng đang bán chúng trực tiếp cho các nền tảng thương mại điện tử như Gmarket, Auction, Interpark hay Lotte.

Hiện nay, thương mại điện tử đang bùng nổ ở Hàn Quốc khi các nhà hàng và dịch vụ ăn uống theo kiểu tự chọn đã giảm đáng kể do đại dịch toàn cầu. Bữa ăn tiện lợi đang trở nên phổ biến khi ngày càng nhiều người tiêu dùng tìm kiếm những cách dễ dàng để chế biến thức ăn tại nhà. Hiện tại, tất cả các nhà hàng đều mở cửa để phục hồi nền kinh tế nhưng chỉ đến 10 giờ tối. Sau đó, chỉ có thể giao hàng. Vì chỉ có khoảng 10% dân số Hàn Quốc đã được tiêm phòng nên sự phục hồi kinh tế của đất nước này có thể không nhanh chóng như những nơi khác và điều này có thể ảnh hưởng đến nhu cầu thủy sản - bao gồm cả tôm.

Những “người sành ăn” tôm của Châu Á

Các thị trường “ngách” là Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc có thể chiếm thị phần nhỏ hơn so với các quốc gia nhập khẩu lớn. Tuy nhiên, nhu cầu cụ thể của họ đối với các sản phẩm chất lượng cao, kết hợp với lịch sử lâu đời và mối quan hệ với thủy sản nói chung, khiến các quốc gia này trở nên hấp dẫn đối với nhiều quốc gia xuất khẩu có khả năng đáp ứng yêu cầu khắt khe của họ. Do đó, giá cả và nhu cầu nhìn chung cũng ổn định.

Để hiểu những thị trường này, điều quan trọng là phải chú ý và tôn trọng lịch sử cũng như cách thức tiêu dùng của họ. Ở châu Á, việc hiểu những sắc thái này rất được coi trọng vì truyền thống đóng một phần quan trọng trong văn hóa của người tiêu dùng và người mua. Điều này chuyển thành thói quen mua hàng thực tế. Trong tất cả các thị trường này, hãy nhớ rằng hình ảnh và cách trình bày cũng đóng một phần quan trọng. Mặc dù các thị trường này có thể khác nhau về khối lượng, giá cả, nhu cầu và cấu trúc của chuỗi cung ứng, nhưng có một điều gắn kết họ với nhau: tình yêu của họ đối với tôm.