Một tháng sau EVFTA có hiệu lực, xuất khẩu thủy sản sang EU tăng nhẹ

Sự thay đổi tích cực và rõ rệt nhất là tôm và mực, bạch tuộc, trong đó tôm tăng gần 16% so cùng kỳ 2019, tăng gần 9% so với tháng 7/2020; mực, bạch tuộc tăng 10% so với cùng kỳ năm 2019 và tăng gần 24% so với tháng 7/2020.

XK cá tra phục hồi 4% so với tháng 7 nhưng vẫn giảm gần 24% so với cùng kỳ 2019. XK cá ngừ sau khi tăng 65% trong tháng 7, sang tháng 8 giảm sâu 17% so với cùng kỳ năm 2019 và giảm 28% so với tháng 7/2020. XK các mặt hàng hải sản khác cũng giống xu hướng cá ngừ: giảm 25% so cùng kỳ và giảm 14% so với tháng 7/2020.

XK sang EU 8 tháng đầu năm 2020

Tổng XK đạt trên 600 triệu USD, giảm trên 13% so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, tôm vẫn giảm 2% so với cùng kỳ năm ngoái, cá tra giảm sâu 34%, cá ngừ giảm 9%, mực, bạch tuộc giảm 37%, các hải sản khác giảm 14%.

Tôm chiếm 52% XK thủy sản sang EU, với tốc độ tăng trưởng sau EVFTA, dự báo sẽ chiếm tỷ trọng cao hơn trong những tháng tới. Cá tra chiếm 15%, cá ngừ chiếm 14% - 2 sản phẩm này không có triển vọng phục hồi trong những tháng cuối năm. Mực bạch tuộc chiếm 5%, còn lại hải sản khác chiếm 14%. Dự báo mực, bạch tuộc có thể sẽ tăng khoảng 10 – 15% trong những tháng cuối năm và tăng trưởng phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu khai thác trong nước.

EVFTA là cơ hội tốt cho hàng thủy sản Việt Nam gia tăng XK và cạnh tranh tại EU

Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ ngày 1/8/2020. 220 mặt hàng thủy sản có thuế suất cơ sở 0 - 22%, trong đó thuế cao từ 6 - 22% sẽ về 0% kể từ ngày 1/8. Trong đó, phải kể đến một số sản phẩm chế biến đang có mức thuế cơ bản khá cao (20%) sẽ được giảm ngay về 0% như hàu, điệp, mực, bạch tuộc, nghêu, sò, bào ngư chế biến…

Riêng cá ngừ đóng hộp và cá viên, EU dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan lần lượt là 11.500 tấn và 500 tấn. Ngoài ra, hầu hết các sản phẩm mực, bạch tuộc đông lạnh đang có mức thuế cơ bản 6-8% sẽ được giảm ngay về 0%, các sản phẩm khác như surimi được giảm từ 14,2% về 0%, cá cờ kiếm từ 7,5% về 0%.

Các sản phẩm tôm sú, tôm chân trắng đông lạnh (mã HS 03061792) được giảm từ mức đang áp dụng là 4,2% (thuế GSP) về 0% ngay từ ngày 1/8/2020. Các sản phẩm tôm khác theo lộ trình 3-5 năm, riêng tôm chế biến, thuế sẽ giảm từ mức 7% (GSP) về 0% sau 7 năm.

Đối với sản phẩm cá tra đông lạnh, lộ trình giảm thuế từ 5,5% về 0% sau 3 năm, riêng cá hun khói lộ trình 7 năm.

Sản phẩm cá ngừ đông lạnh được giảm thuế về 0% ngay, trừ thăn cá ngừ đông lạnh (loin) cần lộ trình 7 năm.

Lợi thế cạnh tranh với các nước khác

Ngay trong năm nay, các sản phẩm tôm sú, tôm chân trắng đông lạnh XK sang EU được hưởng thuế 0%, đã đem lại lợi thế lớn cho ngành tôm vì sản phẩm tôm mã HS03 hiện đang chiếm khoảng 30% giá trị XK thủy sản Việt Nam, 55% giá trị XK tôm với giá trị dao động 300 – 500 triệu USD/năm. Lợi thế rõ rệt để nhà XK Việt Nam đàm phán với nhà NK EU khi so sánh với tôm cùng loại từ Thái Lan đang bị mức thuế cơ bản 12%, Ấn Độ chịu thuế GSP 4,2%, Indonesia bị thuế GSP4,2%. Nhờ lợi thế về thuế của tôm Việt Nam tốt hơn so với các đối thủ cạnh tranh nên nhà NK của EU cũng tìm tới nguồn cung từ Việt Nam nhiều hơn. Các mặt hàng chế biến sâu, đóng gói ăn liền, phục vụ tiêu thụ tại hộ gia đình vẫn được ưa chuộng.

Đối với sản phẩm cá ngừ, VN sẽ có cơ hội tốt hơn sau 3 – 7 năm thuế được về 0%, tăng khả năng cạnh tranh với đối thủ lớn nhất là Thái Lan, đang bị áp thuế 18%-24%.

Tuy nhiên, để tận dụng được ưu đãi thuế quan, ngành thủy sản cần có nguồn nguyên liệu ổn định, chất lượng ATVSTP đạt tiêu chuẩn và tuân thủ quy định của thị trường EU. Điều quan trọng là DN biết tận dụng hiệu quả và linh hoạt, trung thực và hiệu quả quy tắc xuất xứ của hiệp định.

Ngoài ra, DN cần đặc biệt chú trọng thực hiện và đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn về lao động và môi trường trong hiệp định, các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững. Lao động nghề cá, nhất là lao động trẻ em đang là vấn đề EU và các nước khác đặc biệt quan tâm trong thời gian gần đây.

Một số vướng mắc của doanh nghiệp thủy sản trong tháng đầu thực hiện EVFTA

- C/O form Eur1: còn lúng túng trong việc áp dụng trong cộng đồng DN và ngay chính nội bộ các nước thành viên EU

- C/O lâu được cấp vì liên quan đến chứng nhận xác nhận theo quy định IUU

- Áp dụng mã HS: DN lúng túng, không biết khai mã nào/khai mã theo hiệp định không được nước NK chấp nhận

Tuy nhiên, VASEP đánh giá cao sự đồng hành và hỗ trợ của Bộ Công Thương và VCCI, sự linh hoạt của DN trong việc giải quyết vướng (C/O form Eur1) và cung cấp thông tin/hướng dẫn cho DN (phát hành booklet, tổ chức hội thảo...).